Μανουέλλα Παυλίδου: Η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη μιλάει για τη σπουδαία ηθοποιό και πολιτικό

Είναι αληθινή απόλαυση να συναντάς στη ζωή σου ανθρώπους σαν τη Μανουέλλα Παυλίδου – τα καλά της δουλειάς. Απόλαυση να ακούς και να ταξιδεύεις σε προσωπικότητες, ιστορικά γεγονότα, μέρη του κόσμου. Απόλαυση να βρίσκεσαι μπροστά σε συναντήσεις και στιγμές που άλλαξαν το ρου της ιστορίας, της δικής μας ιστορίας, χωρίς καν να συνειδητοποιούμε πόσο. Η Μανουέλλα Παυλίδου, που έζησε με τη Μελίνα Μερκούρη περισσότερο –και συναισθηματικά και ποσοτικά- κι από το αν ήταν μέλος της οικογένειάς της, έχει έναν τρόπο να διηγείται που μαγνητίζει. Μάλλον αυτός ο δυναμισμός και πλουραλισμός θα μαγνήτισαν και τη Μελίνα, που, μετά την πρώτη ματιά, αποφάσισε να πάρει το τότε νεαρό κορίτσι από το χέρι για να το έχει για πάντα δίπλα της, σύμβουλο, προστάτη, φίλη. Ένα κορίτσι που φρόντιζε και η ίδια εξίσου. «Κακομοίρα μου, μακριά από ναρκωτικά! Άμα πάρεις ποτέ, εγώ θα σε πάω στον Κορυδαλλό», της έλεγε.

Πόσα πράγματα θα μπορούσατε να έχετε κάνει αν δεν είχατε συναντήσει τη Μελίνα Μερκούρη… Σκηνοθέτιδα πρώτα απ’ όλα, αλλά και πολλά άλλα. Όμως, να πιάσουμε τη ζωή σας από την αρχή;

Προέρχομαι από μια πολύ συντηρητική αστική οικογένεια – ο παππούς μου ήταν ο αρχιτέκτονας Λαζαρίδης που έχει χτίσει τον Άγνωστο Στρατιώτη, ο πατέρας μου έκανε δημόσιες σχέσεις και αργότερα είχε γκαλερί. Έχασα τη μητέρα μου στην έκτη γυμνασίου, ήμουν τότε 16 ετών. Έχω μια αδελφή τέσσερα χρόνια μικρότερη. Είχα την τύχη να πάω σε ένα καταπληκτικό σχολείο, της Μίνας Αηδονοπούλου, πολύ προοδευτικό –για να καταλάβετε, όταν έγινε η χούντα, οι μισοί καθηγητές ήταν εξορία–, όπου σου έδιναν σημαντικές βάσεις, αλλά ήξεραν και να σε χειρίζονται. Αυτό το λέω με σιγουριά διότι εγώ ήμουν πολύ ατίθασο πλάσμα και, παρ’ όλα αυτά, ήξεραν πώς να με χειριστούν. Τους χρωστώ πολλά. Μετά το σχολείο, πήγα να σπουδάσω ιστορία της τέχνης στο Παρίσι, στην École du Louvre.

Στο Παρίσι γνωριστήκατε με τη Μελίνα;

Εκεί ήταν ένας πολύ φίλος του πατέρα μου, ο Βαγγέλης Γκούφας, σεναριογράφος, στιχουργός, που τότε έγραφε στο ραδιόφωνο μεγάλες επιτυχίες. Ήταν ένας πληθωρικός άνθρωπος που ζούσε στη Γενεύη και πηγαινοερχόταν στο Παρίσι γιατί ήταν πολύ καλός φίλος με τη Μελίνα, με την οποία έγραφε και στίχους. Με γνώρισε λοιπόν σε εκείνη. Στη συνέχεια, μια ημέρα που ήμαστε στο Σεν Ζερμέν με τη Φρόσω Ράλλη και ένα φίλο που μόλις είχε έρθει από την Ελλάδα, είδαμε τη Μελίνα και τον Ντασέν να μπαίνουν στην Brasserie Lipp. Ο φίλος μας ήθελε να ζητήσει αυτόγραφο από τη Μελίνα, αλλά ντρεπόταν. Τότε του είπα: «Δώσε μου το δίσκο, θα πάω εγώ». Μπήκα με την άνεση του κοριτσιού της καλής οικογένειας, με την καρό μου φουστίτσα, τα κατσαρά μου μαλλιά, τις τρουακάρ μου κάλτσες, και με σταμάτησε ο μετρ. «Ψάχνετε κάποιον;», με ρώτησε. «Τη Μελίνα Μερκούρη», απάντησα κάπως τρακαρισμένη. Προτού προλάβει εκείνος να αντιδράσει, η Μελίνα χτύπησε το μαχαίρι στο ποτήρι και είπε: «Εδώ είμαι». Τέλος πάντων, με ρώτησε δυο πράγματα, της είπα ότι είχαμε κοινό γνωστό τον Γκούφα, μου υπέγραψε, μου είπε να πάω να τη βρω όποτε θέλω στο σπίτι της και έφυγα. Μετά από λίγες ημέρες, τη συνάντησα, πάλι τυχαία, στην ελληνική εκκλησία με τη μητέρα της και με ρώτησε: «Γιατί δεν ήρθες να με δεις;». Απάντησα: «Μα, πώς να έρθω; Να χτυπήσω το κουδούνι και να μπω;». Και αντιγύρισε: «Εντάξει τότε, έλα μαζί μας τώρα. Πάμε!». Φτάσαμε μεσημεράκι και μείναμε μαζί μέχρι τις 4 τα ξημερώματα! Την επόμενη ημέρα, νωρίς το πρωί, χτύπησε το τηλέφωνό μου. Ήταν εκείνη και μου ζήτησε να πάρω ένα ταξί και να πάω στο σπίτι της. Ήταν μεγάλη η έκπληξή μου, άλλο όμως που δεν ήθελα. Πήγα, κι αυτό ήταν. Εκείνο το διάστημα, έλειπε ο Ντασέν στην Αμερική κι εμείς περνούσαμε ώρες παρέα, μαζί και με τη μητέρα της, που ζούσε ακόμη τότε, και τη Ρένα Μεσολωρά, την παιδική της φίλη, που έμενε στο σπίτι της μαζί με το γιο της. Η μητέρα της, δε, με αποκαλούσε γλωσσού επειδή μιλούσα πολύ. Ήμουν 18 χρονών τότε και ο πατέρας μου είχε τρομάξει λίγο. Ήταν χούντα και μου έλεγε ότι θα με κυνηγήσουν – ήταν κάτι που τον φόβιζε.

Και μετά λέμε ότι δεν υπάρχει κάρμα… Μα πώς γίνεται αυτό, ως διά μαγείας να βρεθούν δύο άνθρωποι που ο ένας θα αλλάξει τη ζωή του άλλου για πάντα; Συγκλονιστικό!

Κάτι υπάρχει… Άλλαξε η ζωή μου και άλλαξε και η δική της. Η Μελίνα ήταν ένας άνθρωπος που ζούσε πολύ με τις παρέες της, οι οποίες, φυσικά, αρχικά δεν με έβλεπαν και με πολύ καλό μάτι. Αυτό όμως πέρασε χωρίς καν εγώ να το πάρω χαμπάρι.

Εσείς ολοκληρώσατε τελικά τις σπουδές σας εκεί;

Τελείωσα την École du Louvre, στη συνέχεια έκανα σινεμά, αλλά, μετά τη Μεταπολίτευση, τα παράτησα και γύρισα στην Ελλάδα. Τα πρώτα χρόνια κοντά της, όμως, έκανα τα πάντα. Αν εκείνη, για παράδειγμα, δούλευε στην τηλεόραση, πήγαινα κι εγώ ως βοηθός σκηνοθέτη. Κατόπιν πήγαμε στην Αμερική για να κάνει τη «Δοκιμή» και μείναμε έξι μήνες στη Νέα Υόρκη, όπου συνέβη κάτι φοβερό. Αυτή η ταινία ήταν μια αναπαράσταση των γεγονότων του Πολυτεχνείου μέσα σε ένα μπρεχτικό πλατό. Πήραν μέρος πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες, όπως η Λίλιαν Χέλμαν, ο Άρθουρ Μίλερ και ο Λόρενς Ολίβιε. Ο Άρθουρ Μίλερ ήταν και στενός φίλος της και τον γνώριζα κι εγώ καλά καθώς έμενα μαζί της. Εν τω μεταξύ, ο πατέρας μου ερχόταν στο Παρίσι και μου άφηνε γράμματα παρακίνησης να επιστρέψω γιατί ανησυχούσε. Η περιουσία της Μελίνας είχε δημευτεί και φοβόταν πως θα έκαναν το ίδιο και σε μένα. Μου έλεγε ότι αυτό δεν θα ήταν σωστό για την αδελφή μου αφού ήταν κοινή η περιουσία μας και θα ζημιωνόταν κι εκείνη για τα δικά μου καμώματα. Γενικά, μια αναστάτωση. Στη Νέα Υόρκη, μια ημέρα ήρθε μια πολύ καλή φίλη της μάνας μου με τις κόρες της, που ήταν και φίλες μου, και είπαμε να βγούμε να φάμε. Μετά το φαγητό, καθώς κατεβαίναμε εμείς τη Fifth Avenue, την ανέβαινε ο Άρθουρ Μίλερ. Είπε τότε στα κορίτσια η μητέρα τους ότι αυτός ήταν ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της Αμερικής, ότι είχε παντρευτεί τη Μέριλιν Μονρόε και άλλα τέτοια. Εγώ ακόμη ντρεπόμουν κάπως. Ο Μίλερ όμως με είδε, με χαιρέτησε και έφυγε. Η μάνα των κοριτσιών παραλίγο να πάθει πολιτισμικό σοκ. Φαίνεται πως, μαθαίνοντας για το περιστατικό, ο πατέρας μου άλλαξε γνώμη και, από τότε, δεν μου ξαναείπε τίποτα. Βέβαια, μετά από 3-4 μήνες, έπεσε η χούντα κι έτσι επιστρέψαμε στην Ελλάδα. Πάντα δούλευα λοιπόν με τη Μελίνα ή τον Ντασέν. Πήγα και στη Σχολή Σταυράκου γιατί δεν με άφηνε το σωματείο να εργάζομαι αν δεν είχα πτυχίο. Μετά πήγα και στο υπουργείο – αρχικά για μία εβδομάδα, αλλά έμεινα για πάντα.

Πέρα από τη δουλειά, πώς περνούσατε με τη Μελίνα;

Γελούσαμε πάρα πολύ, είχε γνωρίσει όλους τους φίλους μου και τους αγαπούσε. Η Μελίνα είχε μια τρομακτική γοητεία. Συνήθως, όταν γνωρίζεις από κοντά διάσημους ανθρώπους, απογοητεύεσαι. Εγώ τουλάχιστον αυτό έπαθα με πάρα πολλούς απ’ όσους γνώρισα, και από πολύ μικρή ηλικία μάλιστα. Η Μελίνα, όμως, όταν τη γνώριζες από κοντά, σε γοήτευε ακόμα περισσότερο γιατί είχε τεράστια γενναιοδωρία και ήξερε να ακούει. Δεν μιλούσε ποτέ για τον εαυτό της, έλεγε ότι δεν της άρεσε η παρελθοντολογία. Ήθελε το μέλλον, τα κοινά όνειρα, τους κοινούς στόχους.

Εσείς είχατε μαζί της μια σχέση μαθήτριας – δασκάλας ή ήταν μια σχέση επί ίσοις όροις;

Ήμουν μικρή τότε και σίγουρα με καθόρισε κατά κάποιον τρόπο, αλλά η σχέση μας ήταν επί ίσοις όροις. Είχαμε και τρομερές συγκρούσεις, τσακωνόμασταν και γινόταν της τρελής. Μεσολαβούσε πάντα ο Ντασέν, που μας έλεγε «πάσο, πάσο».

Ο Ντασέν πώς ήταν μαζί της;

Ήταν πολύ ερωτευμένος, τη λάτρευε. Αλλά κι εκείνη τον αγαπούσε πολύ. Είχαν κοινό όραμα και πιστεύω ότι ο Ντασέν την καθόρισε στον πολιτικό τομέα καθώς ήταν Αμερικανός εβραίος στρατευμένος κομμουνιστής.

Έχουν ειπωθεί πάντως πολλά για εκείνη, όχι όλα κολακευτικά.

Έχουν αναφερθεί διάφορα για τη Μελίνα, αλλά εκείνη τα είχε πει όλα στο βιβλίο που είχε γράψει τότε και είχε απολογηθεί για όσα είχε ζήσει που δεν της άρεσαν, χωρίς ενοχή όμως ούτε για τον πρώτο της γάμο ούτε για τους εραστές της. Θεωρώ ότι ήταν ένας άνθρωπος που δεν αδίκησε ποτέ κανέναν. Ήταν πολύ καθαρή με τον εαυτό της, γι’ αυτό και ήταν τόσο γενναιόδωρη – κι όταν χαρακτηρίζεις κάποιον γενναιόδωρο, δεν είναι επειδή σου κάνει ένα τραπέζι, είναι ένα στοιχείο που καθορίζει όλη του τη ζωή και το χαρακτήρα. Η Μελίνα ήταν η ίδια η λέξη «γενναιοδωρία». Κατ’ αρχάς, δεν την ένοιαζαν τα υλικά αγαθά. Το μόνο που ήθελε να έχει ήταν ένας βολικός καναπές. Εδώ να σας πω ότι εγώ προερχόμουν από μια οικογένεια με πατέρα συλλέκτη, ενώ και η αδελφή του, που ήταν παντρεμένη με ένα μεγάλο αρχαιολόγο, ήταν επίσης συλλέκτρια. Από μικρή, λοιπόν, μάζευα βαζάκια οπαλίνας. Μια Κυριακή που ήμαστε στο σπίτι με τη Μελίνα, της είπα ότι θα πήγαινα μια βόλτα με τη θεία μου στο Marché aux Puces (σ.σ. παζάρι) για να βρω τίποτα για τη συλλογή μου. Τότε γύρισε και μου είπε: «Είσαι 18 χρονών και, αντί να πάρεις μια βαλίτσα και να γυρίζεις τον κόσμο, εσύ κάνεις συλλογές;». Δεν ξαναπήρα ποτέ τίποτα. Η Μελίνα δεν κρατούσε απολύτως τίποτα υλικό. Μόνο τα ρούχα τής άρεσαν – ήταν πολύ chic και προχωρημένη για την εποχή της. Δεν υπήρχε περίπτωση να μη γυρίσεις να την κοιτάξεις στο δρόμο. Είχε και πολύ όμορφο περπάτημα, σαν γαζέλα. Εξέπεμπε γοητεία χωρίς να είναι καθόλου φιλάρεσκη – όταν τη γνώρισα, ξεβαφόταν με μια απλή Nivea. Η θηλυκότητα της ήταν έμφυτη, δεν είχε τίποτα φτιαχτό πάνω της. Προφανώς ήθελε να αρέσει – μπορούσε να φλερτάρει και με την καρέκλα, που λέει ο λόγος. Ήθελε πολύ να γοητεύει, αλλά όχι μόνο τους άντρες, τα πάντα.

Πιστεύετε πως αυτό το έκανε επειδή ίσως ένιωθε ανασφαλής;

Δεν θα τη χαρακτήριζα ανασφαλή. Επειδή της άρεσαν οι άνθρωποι, ήθελε να τους προσελκύει και να είναι γύρω της.

Όταν ένας τόσο γοητευτικός άνθρωπος σαν τη Μελίνα έρχεται αντιμέτωπος με μια αποτυχία, πώς αντιδρά;

Με μεγάλη αξιοπρέπεια. Όταν έχασε το Δήμο Αθηναίων από τον Τρίτση, αμέσως του ευχήθηκε καλή επιτυχία και τίποτα άλλο. Δεν χρησιμοποίησε κάποια δικαιολογία, όσο κι αν την πείραξε. Γενικά προσπαθούσε να αφήνει πίσω τις αποτυχίες και να προχωρά. Κάτι που θα μπορούσε να την πικράνει ήταν οι συνάδελφοί της στο ΠΑΣΟΚ – δεν μπορούσε να δεχθεί την προδοσία από δικούς της ανθρώπους. Την πρώτη ημέρα που πήγαμε στο υπουργείο, μάζεψε όλους τους γενικούς διευθυντές και τους είπε: «Ελάτε να ονειρευτούμε». Εκείνοι έπαθαν πλάκα! Είχε ιδιαίτερη πολιτική οξυδέρκεια και ένστικτο.

Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες παρακαταθήκες που μας άφησε;

Τα Μάρμαρα ήταν κάτι που ξεκίνησε εκείνη, κι ευτυχώς έχει κρατηθεί. Πολύ σημαντικές επίσης, που ήταν δική της ιδέα, είναι οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες, όπως και τα ΔΗΠΕΘΕ. Ακόμα, η Μελίνα άρχισε μαζί με το ΥΠΕΧΩΔΕ την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, μια σπουδαία ενέργεια. Ήταν εξαιρετικά διορατική και γι’ αυτό αρκετές παρακαταθήκες της συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Η σχέση με την υποκριτική τής έλειπε; Τι αγαπούσε πιο πολύ, το σινεμά ή το θέατρο;

Όχι, δεν της έλειπε καθόλου. Νομίζω ότι περισσότερο της άρεσε το σινεμά. Όταν τη γνώρισα, δεν δούλευε γιατί επί Χούντας δεν την ασφάλιζαν οι εταιρείες επειδή είχαν γίνει δύο απόπειρες δολοφονίας εναντίον της, μία στη Γένοβα και μία όταν έκανε το «Ίλια Ντάρλινγκ». Στη Γένοβα βρέθηκε μια βόμβα κάτω από τα μικρόφωνα, εκεί όπου θα μιλούσε. Στην Αμερική υπήρχε κάποιος που την κυνηγούσε – το FBI κοιμόταν έξω από το δωμάτιό της. Αυτά όμως δεν τα είχα ζήσει εγώ. Τελευταία δουλειά που έκανε και στην οποία είχα πάει κι εγώ μαζί της ήταν μια ταινία, μετά τη «Δοκιμή», στο Λος Άντζελες. Εκεί έπαιξε στο «Μια φορά δεν φτάνει» με τον Κερκ Ντάγκλας. Τότε είχε γίνει το θέμα με την Κύπρο και η ατζέντισσά της κατάφερε να της κλείσει εκείνη τη δουλειά γιατί είχαν αρχίσει να μαλακώνουν τα πράγματα.

Το πέρασμά της στην πολιτική έγινε τυχαία ή το αποφάσισε συνειδητά;

Τα κοινά την ενδιέφεραν από τότε που ήταν νέα. Αργότερα, επειδή και ο Ντασέν ήταν ένας εξαιρετικά πολιτικοποιημένος άνθρωπος, επηρεάστηκε ακόμα περισσότερο. Μπορεί να μάθαιναν, για παράδειγμα, ότι κάτι γινόταν στην άλλη άκρη της Γης και να έπεφταν σε βαθιά κατάθλιψη. Όταν έγινε η σφαγή της πλατείας Τιεν Αν Μεν, εκείνο το βράδυ επρόκειτο να πάμε σε μια συναυλία στον Λυκαβηττό. Πέρασα από το σπίτι τους να τους πάρω, δεν ήταν έτοιμοι και μου είπαν: «Πού θέλεις να πάμε; Δεν βλέπεις τι γίνεται; Είναι δυνατόν να διασκεδάζουμε με όσα συμβαίνουν;». Ασφαλώς και δεν πήγαμε. Το σπίτι της στο Παρίσι επίσης ήταν κέντρο διερχομένων. Τα τηλέφωνα με την Ελλάδα ήταν δύσκολα για τον κόσμο κι εκείνη πήγαινε διάφορους στο γραφείο του Ντασέν –που ήταν απέναντι από το διαμέρισμα– για να τηλεφωνούν. Όταν ήρθε ο λογαριασμός, ο Ντασέν έπαθε «εγκεφαλικό»!

Εσείς, ο δικός της άνθρωπος, λειτουργούσατε και σαν πυροσβέστης;

Αρκετές φορές. Όταν γινόταν κάτι, η Μελίνα ήθελε να είναι επεξηγηματική και αναλυτική. Ίσως εγώ, ως πιο νέα κιόλας, να ήμουν ενίοτε πιο επιθετική. Κατά κύριο λόγο, ήθελα να την προστατεύω. Πολλές φορές μού έλεγε: «Έλα, μαμά, τι θέλεις;». Η εμπιστοσύνη που μου είχε ήταν τεράστια, δεν το συζητώ, γνώριζα τα πάντα. Όταν ήμαστε στο Memorial Hospital και νοσηλευόταν πλέον στην εντατική, μόνο ο Ντασέν κι εγώ επιτρεπόταν να τη βλέπουμε. Μια μέρα βγήκε η διευθύντρια της εντατικής και ρώτησε: «Πού είναι η κόρη της;». Μια φίλη που βρισκόταν εκεί της απάντησε ότι δεν ήμουν η κόρη της, αλλά η γραμματέας της. Εκείνη τότε απόρησε: «Υπάρχουν τέτοιες γραμματείς;».

Πώς αρρώστησε και πώς το έζησε;

Η Μελίνα αρρώστησε με καρκίνο στον πνεύμονα το 1988 και πέθανε το 1994 – ήταν έξι χρόνια άρρωστη. Όλο αυτό το διάστημα, δεν σταμάτησε ποτέ να δουλεύει. Έκανε μια μεγάλη επιτυχημένη επέμβαση, ακτινοβολίες και χημειοθεραπείες. Δεν ήταν πλέον υπουργός, αλλά και πάλι δούλευε. Να προσθέσω ότι δεν σταμάτησε ποτέ να καπνίζει, αν και, όπως είπαν οι γιατροί, ο καρκίνος οφειλόταν στο τσιγάρο. Η ίδια ισχυριζόταν ότι δεν τους άκουσε να λένε κάτι τέτοιο! Είχε πάθος με το τσιγάρο – μου είχε πει ότι κάπνιζε από 11 χρονών. Ρουφούσε τον καπνό και μετά δεν τον εξέπνεε, δεν το έχω ξαναδεί αυτό στη ζωή μου. Όταν ήταν άρρωστη, της άφηνα μόνο οκτώ τσιγάρα μέσα στο πακέτο. Μια ημέρα, εκείνη την περίοδο, ήμαστε στην πλατεία Κολωνακίου και ο σοφέρ σταμάτησε σε ένα φανάρι. Η Μελίνα καθόταν μπροστά κι εγώ πίσω. Κάπου εκεί στεκόταν ένας αστυνομικός ο οποίος κρατούσε ένα τσιγάρο. Μόλις την είδε, το έκρυψε πίσω από την πλάτη του και τη χαιρέτησε. Εκείνη τότε τον ρώτησε τι έκρυβε. Ο αστυνομικός τής έδειξε το τσιγάρο κι εκείνη του το πήρε ενώ άναψε το φανάρι και φύγαμε. Άρχισε να καπνίζει και, έκπληκτη, τη ρώτησα αν δεν σιχαίνεται. «Τι να σιχαθώ;», μου απάντησε. «Ένα νέο παιδί ήταν».

Το θάνατο τον φοβόταν;

Όχι, δεν είχε τέτοιο θέμα. Δεν είχε πει ποτέ ότι φοβόταν το θάνατο όπως άλλοι άνθρωποι. Είχε όμως μεγάλο θέμα με τον καρκίνο, τον έτρεμε. Θυμάμαι μια φορά στο Λονδίνο, την περίοδο που έπρεπε να κάνω μαστογραφία, ήρθε μαζί μου στο γυναικολόγο. Όταν βγήκα μετά την εξέταση, είδα τη Μελίνα να στέκεται σαν κεραυνοβολημένη. Ο γιατρός είχε πει ότι είχε δει κάτι που υπήρχε 30% πιθανότητα να είναι καρκίνος. Χειρουργήθηκα και, ευτυχώς, δεν ήταν κάτι κακό. Η ίδια το βίωσε χειρότερα από μένα. Όταν μάθαμε για το δικό της καρκίνο, και πάλι στο Λονδίνο, και ο Ντασέν την ξεγελούσε λέγοντάς της ότι επρόκειτο για ήπια μορφή, εκείνη ούτε γκρίνιαξε ούτε αντέδρασε. Ο Ντασέν μου είχε εκμυστηρευτεί τότε ότι της έδιναν τρεις μήνες ζωής και ότι δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Παρ’ όλα αυτά, έγιναν όσα έπρεπε και έζησε τόσα χρόνια. Δεν τη θυμάμαι πάντως ποτέ να παραπονιέται, έδειξε τεράστια γενναιότητα. Πιο πολύ φοβόταν για τους άλλους παρά για τον εαυτό της.

Ποια ήταν η σχέση της με τον Ανδρέα Παπανδρέου;

Τον λάτρευε – άλλωστε ήταν κι εκείνος πολύ γοητευτικός. Ήταν φίλοι από την περίοδο της Χούντας, όταν μάζευαν χρήματα και στρατολογούσαν κόσμο. Εγώ ήμουν ΚΚΕ Εσωτερικού και την τρέλαινα. Άρχισα να ψηφίζω ΠΑΣΟΚ μετά το 1989. Όταν είδα τον Κύρκο, τον Φλωράκη και τον Μητσοτάκη να χορεύουν καρσιλαμά, απογοητεύτηκα και από τότε άρχισα να ψηφίζω ΠΑΣΟΚ.

Να πάμε και στον Κωνσταντίνο Καραμανλή;

Τον Καραμανλή τον αγαπούσε πολύ και τον θαύμαζε. Εγώ τον γνώριζα από μικρή καθώς ο αδελφός της γιαγιάς μου, ο Πόλυς Μοδινός, πρέσβης της Κύπρου στο Παρίσι, ήταν πολύ φίλος του, όπως και του Μακάριου. Την εποχή του πραξικοπήματος, ο θείος μου ήταν στην Κύπρο για διακοπές και μετά εξαφανίστηκε, μαζί με τον Μακάριο. Εμείς ήμαστε στο Παρίσι. Είχα πάρει αρκετές φορές τηλέφωνο τον Θόδωρο (σ.σ. το στενό συνεργάτη του Κωνσταντίνου Καραμανλή) για να τον ρωτήσω αν είχε νέα από τον Μακάριο και τον θείο μου, γιατί έλεγαν τότε ότι είχαν κρυφτεί μαζί. Δεν είχαν, αλλά η Μελίνα ήταν πολύ αγχωμένη και με έβαζε να επικοινωνώ διαρκώς για να μαθαίνω νέα. Ήταν λοιπόν μεσημέρι στο Παρίσι, η Μελίνα πήγε –ασφαλώς!– να ξαπλώσει και μου είπε να βλέπω συνεχώς τηλεόραση μήπως συμβεί κάτι και να την ξυπνήσω σε δύο ώρες. Όταν σηκώθηκε, μου είπε να τηλεφωνήσω ξανά στον Θόδωρο και να ζητήσω τον Καραμανλή. Ο Θόδωρος μου είπε: «Ο πρόεδρος είναι στο κουρείο». Μόλις την ενημέρωσα, σηκώθηκε και άρχισε να φωνάζει: «Λοιπόν, παιδιά, ο Καραμανλής γυρίζει πάνω στο άσπρο άλογο στην Αθήνα κι εμείς κοιμόμαστε!». Πράγματι, το ίδιο βράδυ ο Καραμανλής επέστρεψε στην πατρίδα. Επίσης, έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον Μακάριο. Στη Mεταπολίτευση, η Μελίνα σκηνοθετούσε και παρουσίαζε την εκπομπή «Διάλογοι» στην ΕΡΤ κι εγώ ήμουν βοηθός σκηνοθέτη. Πήγαμε λοιπόν στην Κύπρο για να πάρει συνέντευξη από τον Μακάριο το 1974, εν μέσω πολέμου. Εγώ και το συνεργείο είχαμε στήσει τις κάμερες και τον περιμέναμε. Όταν ήρθε, μας είπε να τους αλλάξουμε θέση γιατί το άλλο ήταν το καλό του προφίλ! Όταν το είπα στη Μελίνα, μου απάντησε: «Μπράβο, είναι καταπληκτικός!».

Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που θαύμαζε πιο πολύ, είτε από το χώρο της υποκριτικής είτε από την πολιτική;

Αγαπούσε πολύ τον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη. Νομίζω ότι είχε μεγαλύτερη αδυναμία στον Μάνο –απλώς τσακώνονταν και λίγο περισσότερο–, όπως κι εκείνος. Μετά το θάνατό της, ένα μεσημέρι που είχα πάει να τον δω, μου είχε πει ότι αν έκανε δημόσιες δηλώσεις –που δεν έκανε–, θα έλεγε: «Η Ελλάδα έχασε το ερωτικό της πρόσωπο». Θυμάμαι ακόμα, το τελευταίο βράδυ προτού μπει η Μελίνα στο χειρουργείο, που είχε έρθει με το γιο του, τον Γιωργάκη, να τη δει στο Memorial προτού επιστρέψουν στην Ελλάδα. Κάθισαν οι δυο τους και τραγούδησαν σιγανά το «Χάρτινο το φεγγαράκι». Η Μελίνα ήταν επίσης πολύ φίλη με τον Ζακ Λανγκ, τον Μιτεράν και τη Σιμόν Σινιορέ. Όλοι αυτοί πηγαινοέρχονταν στο σπίτι, κάτι το οποίο θεωρούσα λογικό και δεδομένο. Άλλωστε εμένα μόνο εκείνη με ένοιαζε και με απασχολούσε.

Δεν σας εντυπωσίασε όμως κάποιος ιδιαίτερα;

Μου έλεγε μια χαρακτηριστική φράση: «Ποιον να σου γνωρίσω πια για να σε ξιπάσω!». Ο μοναδικός άνθρωπος λοιπόν που ξεχώρισα από όλους όσους γνώρισα μαζί της ήταν η Ίντιρα Γκάντι. Είχαμε πάει επίσημο ταξίδι στην Ινδία. Όλοι οι υπόλοιποι, εκτός από μένα και τη Μελίνα, ήταν άντρες του υπουργείου. Η Γκάντι κάλεσε τη Μελίνα στο σπίτι της για φαγητό εκτός προγράμματος. Είχε αγωνία για το τι θα φορέσει, φοβόταν πως θα έμοιαζε με Αμερικανίδα τουρίστρια ό,τι κι αν επέλεγε. Για καλή μου τύχη, με πήρε μαζί της. Εκτός από την Ίντιρα, στο τραπέζι ήταν παρόντες ο γιος της, η σύζυγός του και η αδελφική της φίλη, που ήταν η σκιώδης υπουργός Εξωτερικών. Αυτοί μας υποδέχθηκαν σε ένα πολύ απλό σπίτι. Ξαφνικά άνοιξε μια πόρτα και μπήκε η Γκάντι σαν αίλουρος. Ειλικρινά, έμεινα! Ήταν μια εκπληκτική φιγούρα, μια αδιανόητη γυναίκα. Το θέμα ήταν ότι επειδή κι εκείνη αισθανόταν δέος για τη Μελίνα, απευθυνόταν περισσότερο και πιο άνετα σε μένα. Οπότε, την απόλαυσα πολύ. Μιλήσαμε για διάφορα θέματα, για την Ινδία και την Ελλάδα και για σινεμά. Ήταν μοναδική εμπειρία.

Είχε τσακωθεί ποτέ η Μελίνα με κάποιον πολύ γνωστό;

Είχε τσακωθεί με το διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου. Όταν χρειαζόταν, δεν χαριζόταν ούτε μασούσε τα λόγια της, πάντα όμως με ιδιαίτερη ευγένεια. Ποτέ δεν ήταν χυδαία ούτε μιλούσε άσχημα. Έκανε πολλές πλάκες, είχε χιούμορ και, επίσης, αυτοσαρκαζόταν πολύ.

Με την ομορφιά της τι σχέση είχε; Επίσης, δεν μπορεί να μην καταλάβαινε ότι ήταν μια σταρ.

Με την ομορφιά της ήταν μάλλον αδιάφορη. Ναι, καταλάβαινε ότι ήταν σταρ, αλλά δεν το θεωρούσε και κάτι σημαντικό. Θυμάμαι, σε ένα ρεβεγιόν Πρωτοχρονιάς, μου είχε πει: «Γιατί εσύ τώρα είσαι καλεσμένη σε έξι ρεβεγιόν κι εγώ μόνο στον Καραπαναγιώτη; Εμένα γιατί δεν με καλούν;». Σκεφτείτε ότι στο σπίτι της δεν είχε ούτε μία δική της φωτογραφία – μάλλον μόνο μία, με τον Άντονι Πέρκινς στην Ακρόπολη, την οποία της είχε δώσει εκείνος.

Με το σώμα της και το φαγητό;

Δεν είχε πρόβλημα, έτρωγε τα πάντα. Κάθε πρωί, όμως, ανέβαινε στη ζυγαριά. Έτσι κι έβλεπε ότι ξέφευγε λίγο, έκανε τρεις ημέρες δίαιτα. Έτρωγε ένα βραστό αβγό, ένα κομμάτι τυρί και ένα μήλο πρωί – μεσημέρι – βράδυ. Γυμναστική δεν έκανε, ούτε κατά διάνοια.

Το θέμα του παιδιού δεν την απασχολούσε;

Όχι, δεν την απασχολούσε, δεν είχε τεθεί ποτέ ως θέμα συζήτησης. Αν ήθελε ο Ντασέν, ίσως να είχαν κάνει. Εκείνος όμως είχε ήδη τρία παιδιά και η Μελίνα είχε μαζί τους πολύ καλή σχέση, κυρίως με το γιο του, τον Τζο.

Αυλή είχε;

Κατηγορηματικά όχι. Είχε δύο φίλες ζωής, την Άλκη Ζέη και τη Δέσπω Διαμαντίδου. Αν κάποιος την πλησίαζε για να τη «γλείψει», το καταλάβαινε αμέσως – ήταν σατανάς! Η Άλκη έλεγε κάτι καταπληκτικό, ότι «η Μελίνα, αν δεν ήταν ηθοποιός, θα ήταν ανακριτής πρώτου βαθμού». Δεν υπήρχε περίπτωση να της κρύψεις κάτι.

Ποιες θεωρείτε ότι ήταν οι αδυναμίες της;

Το τσιγάρο και το ότι πάντα έπρεπε να κοιμηθεί το μεσημέρι. Αυτός ήταν όρος στα κινηματογραφικά της συμβόλαια: ο μεσημεριανός ύπνος.

Μπορείτε να μου πείτε ένα ταξίδι που κάνατε μαζί και που, για κάποιο λόγο, σας έμεινε αξέχαστο;

Όλα τα ταξίδια τα είχαμε κάνει μαζί. Ένα σημαντικό ταξίδι ήταν όταν πέθανε ο Τζο, ο γιος του Ντασέν. Θα κάνω εδώ μια παρένθεση: η Μελίνα φοβόταν τρομερά μη σπάσει καθρέφτης. Ήμαστε λοιπόν στην Επίδαυρο κι εγώ θα έφευγα για τη Σκιάθο. Την ώρα που έπλενα τα δόντια μου, ξαφνικά έσπασε ο καθρέφτης στα δύο. Το είπα στην Αγγελική, την οικονόμο, και μου είπε να μην το πω σε καμία περίπτωση στη Μελίνα. Δεν είπα τίποτα, πήγα στη Σκιάθο και, μετά από δύο ημέρες, πέθανε ο Τζο.

*Kεντρική φωτογραφία: Μανουέλλα Παυλίδου και Μελίνα Μερκούρη