Αυτό το φθινόπωρο κλείνουν έξι μήνες από τον θάνατο του Paul Auster, ο οποίος είχε κόλλημα με τα παιχνίδια της τύχης. Είχε πει κάποτε ότι ένας λάθος αριθμός τηλεφώνου ενέπνευσε το διάσημο κόμικ μυθιστόρημά του City of Glass. Ένα βράδυ έλαβε μια κλήση, στην οποία τον ρώτησαν με άγχος και αγωνία αν πήραν το γραφείο του ντετέκτιβ Pinkerton. Αφού διευκρίνισε ότι είχαν κάνει λάθος, το επόμενο βράδυ ξανατηλεφώνησαν.
Ο Αμερικανός συγγραφέας και σεναριογράφος έδωσε την ίδια απάντηση, αλλά άρχισε να διασκεδάζει με την ιδέα: αν συνέβαινε το ίδιο λάθος το τρίτο βράδυ, θα έλεγε ότι ήταν ο ντετέκτιβ και θα άρχιζε την έρευνα. Αυτή η κλήση δεν έγινε ποτέ στην πραγματικότητα αλλά έδωσε αφορμή για το πρώτο μυθιστόρημα, την «Τριλογία της Νέας Υόρκης» (εκδόσεις Μεταίχμιο).
Η τύχη… του πεπρωμένου θα συνέχιζε να εμφανίζεται στα βιβλία του, με μυθιστορήματα όπως «Η Μουσική του Πεπρωμένου» (εκδόσεις Ζαχαρόπουλος). Στην πραγματικότητα, η γοητεία που ασκούσαν στον Auster οι συμπτώσεις τον οδήγησε να γράψει για όλα αυτά που είχε ζήσει στο «The Red Notebook. Μεταξύ των πολλών που συγκεντρώνει εκεί, λέει για έναν φίλο που πέρασε μήνες προσπαθώντας να βρει ένα συγκεκριμένο βιβλίο που ήταν τόσο εξαιρετικό όσο και δύσκολο να βρεθεί. Με την αγωνία να το διαβάσει, πήγε σε δεκάδες βιβλιοπωλεία και έψαξε σε καταλόγους, χωρίς επιτυχία. Αφού τελικά τα παράτησε, ένα απόγευμα πήρε έναν πιο σύντομο δρόμο, μέσω του σιδηροδρομικού σταθμού Grand Central και ανέβηκε τις σκάλες που οδηγούν στη λεωφόρο Vanderbilt της Νέας Υόρκης. Και ήταν εκεί, ξαφνικά, που είδε μια κοπέλα ακουμπισμένη στο κάγκελο με ένα βιβλίο στο χέρι: το ίδιο που είχε περάσει μήνες αναζητώντας απεγνωσμένα.
Ο φίλος του Auster δεν μιλούσε συνήθως σε αγνώστους, αλλά ήταν τόσο έκπληκτος που ομολόγησε στη νεαρή γυναίκα ότι έψαχνε για αυτό το βιβλίο για πολύ καιρό. «Είναι υπέροχο», είπε. «Μόλις τελείωσα την ανάγνωση». Άλλη μια σύμπτωση. Αν και ήταν ήδη απίθανο, το βιβλίο —το οποίο ήταν αδύνατο να βρεθεί σε βιβλιοπωλεία που περιείχαν χιλιάδες μυθιστορήματα— να εμφανιστεί στα χέρια ενός ξένου, το γεγονός ότι μόλις η κοπέλα είχε τελειώσει την ανάγνωσή του τη στιγμή που την είχε ανακαλύψει ήταν ακόμα πιο ασυνήθιστο. .
Ο πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας ρώτησε την κοπέλα από πού θα μπορούσε να αγοράσει το βιβλίο, τονίζοντας ότι σήμαινε πολλά για εκείνον. Εκείνη του το χάρισε, όμως ο φίλος του Auster αρχικά αντιστάθηκε να το δεχτεί, λέγοντας στο κορίτσι ότι ήταν δικό της. «Ήταν δικό μου», απάντησε, «αλλά το έχω ήδη τελειώσει και ήρθα σήμερα εδώ για να σου το δώσω». Αυτή είναι η μαγεία αυτής της σύμπτωσης. Ανάμεσα στα εκατομμύρια βιβλία που υπάρχουν, ποια ήταν η πιθανότητα η κοπέλα στις σκάλες να είχε τελειώσει την ανάγνωση του μυθιστορήματος που έψαχνε ο φίλος του Auster;
Ίσως οι συμπτώσεις μας γοητεύουν ακριβώς επειδή δείχνουν μια κρυμμένη τάξη μέσα στον χαοτικό μας κόσμο. Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι όλα γίνονται για κάποιο λόγο, ότι τελικά αυτό που βιώνουμε έχει νόημα.
Έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε με όρους αιτίου και αποτελέσματος, αλλά σε περιπτώσεις όπως αυτή, δεν υπάρχει λογική αιτία που να εξηγεί τι συνέβη. Είναι τύχη; Σύμπτωση; Μια αιτιότητα κρυφής προέλευσης; Ο Ελβετός ψυχίατρος, ψυχολόγος και δοκιμιογράφος Carl Gustav Jung την ονόμασε συγχρονικότητα, την οποία όρισε ως την ταυτόχρονη σύνδεση δύο γεγονότων που συνδέονται με νόημα, αλλά με μη αιτιώδη τρόπο.
Όλοι βιώνουμε αυτές τις σημαντικές συμπτώσεις σε καθημερινή βάση. Σκέφτεσαι έναν παλιό φίλο για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό και τότε έρχεται σε επαφή μαζί σου. Ή μια ακόμη πιο κοινή συγχρονικότητα: σκέφτεσαι ένα τραγούδι και το άτομο που έχεις απέναντί σου αρχίζει να το μουρμουράει.
Για τον Jung — ο οποίος έγραψε το βιβλίο «Συγχρονικότητα: ο Αόρατος Κοσμικός Ιστός» (εκδόσεις Ιαμβλιχος) — στο τέλος της ζωής του, υπάρχει μια ανεξερεύνητη αιτιότητα κάτω από πολλές από αυτές τις συμπτώσεις. Ίσως μας γοητεύουν ακριβώς επειδή δείχνουν μια κρυμμένη τάξη μέσα στον χαοτικό μας κόσμο. Αν και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει πάψει να πιστεύει σε μια ανώτερη δύναμη, μας αρέσει να πιστεύουμε ότι όλα γίνονται για κάποιο λόγο, ότι τελικά αυτό που βιώνουμε έχει νόημα. Είναι η αναζήτηση της ουσίας από τον άνθρωπο, όπως τονίζει στο έργο του ο Αυστριακός ψυχίατρος Βίκτορ Φράνκλ. Από αυτή την άποψη, οι συγχρονισμοί είναι ενδείξεις που αποκαλύπτουν τη μυστική πορεία της ζωής μας. Και όσο πιο προσεκτικοί είμαστε σε αυτούς, τόσο περισσότερους θα βρούμε.
Επιστρέφοντας στον Paul Auster, στο βιβλίο του “I Thought My Father Was God”, επέλεξε αληθινές ιστορίες που οι ακροατές έστελναν σε μια ραδιοφωνική εκπομπή που έκανε ο ίδιος. Πολλοί από αυτούς αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά. Ένας άνδρας στο Όρεγκον ισχυρίστηκε ότι κάθε φορά που έβλεπε μια ρόδα να κυλάει στο δρόμο, κάτι που συνέβη πολλές φορές, είχε μια ευκαιρία για δουλειά.
Μπορεί να πιστεύουμε ότι είναι απλώς ευκαιρία, αλλά ο Carl Gustav Jung υποστήριζε ότι, όπως τα όνειρα, έτσι και οι συγχρονισμοί μας καθοδηγούν στις αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε ή μας προετοιμάζουν για μια αλλαγή που πρόκειται να συμβεί.
Τα πουλιά του Γιουνγκ
— Στο βιβλίο του για τη συγχρονικότητα, ο Ελβετός ψυχίατρος την περιγράφει ως «η ταυτόχρονη εμφάνιση μιας συγκεκριμένης ψυχικής κατάστασης με ένα ή περισσότερα εξωτερικά γεγονότα που εμφανίζονται ως ουσιαστικά παράλληλα με τη στιγμιαία υποκειμενική κατάσταση».
— Ως παράδειγμα, γράφει ότι η σύζυγος ενός ασθενούς του είπε ότι όταν πέθανε η μητέρα της και η γιαγιά της, είχε παρατηρήσει το ίδιο φαινόμενο: ένα σμήνος πουλιών είχαν μαζευτεί στα παράθυρα του νεκροτομείου, σαν να ήταν εκεί για να αποχαιρετήσουν τους νεκρούς.
— Λίγο καιρό αργότερα, αυτός ο ασθενής του Γιουνγκ, που ήταν στα πενήντα του, πήγε να κάνει κάποιες εξετάσεις καρδιάς αφού παρατήρησε κάποια ενόχληση. Ο γιατρός δεν βρήκε λόγο συναγερμού. Ωστόσο, ο ασθενής κατέρρευσε μόλις βγήκε από το ιατρείο και μεταφέρθηκε στο σπίτι σε κρίσιμη κατάσταση. Η γυναίκα του τον περίμενε με αγωνία γιατί λίγο μετά που έφυγε για τον γιατρό, ένα κοπάδι πουλιών είχε κατέβει στο σπίτι τους. Ουπς.
