Σε πρόσφατο άρθρο μας είχαμε μιλήσει για την υγιή αλληλεξάρτηση ως βασικό συστατικό μιας υγιούς συντροφικής σχέσης. Στον αντίποδα της έννοιας αυτής βρίσκεται η συνεξάρτηση, μία συνθήκη (αλλά και χαρακτηριστικό προσωπικότητας) που συναντάμε συχνά σε δυσλειτουργικές, μη-υγιείς ακόμη και κακοποιητικές σχέσεις.

“Ο όρος της συνεξάρτησης έχει προκύψει μέσα από την εξαιρετική δουλειά που κάνουν οι ομάδες αυτοβοήθειας των 12 βημάτων, γνωστές και ως Α.Α. (στα ελληνικά Ανώνυμοι Αλκοολικοί)” εξηγεί στο podcast της “Επεισόδιο #6. Συνεξάρτηση” η ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου.

«Το συνεξαρτητικό στυλ προσωπικότητας, είναι ο τύπος προσωπικότητας ενός ανθρώπου ο οποίος δυσκολεύεται να υπάρξει μόνος και αποκτά νόημα η ζωή του μόνο όταν προσκολληθεί πάνω σε ένα πρόσωπο το οποίο δεν του φέρεται καλά -για να χρησιμοποιήσω έναν όρο της καθομιλουμένης. Για να καταλάβουμε καλύτερα τη συνεξάρτηση πρέπει να πάμε πίσω στις ρίζες της και στο πώς έχει επινοηθεί αυτός ο όρος, μέσα από τις ομάδες των 12 βημάτων για τους ανθρώπους που υποφέρουν από καθε είδους εξαρτήσεις (από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τον τζόγο, το σεξ κ.οκ.)», όπως περιγράφει η ίδια στο podcast της στο ψυχοεκπαιδευτικό κανάλι της στο YouTube. Στην περιγραφή του μάλιστα, χαρακτηριστικά αναφέρει πως σε αυτά τα προγράμματα απεξάρτησης παρατηρήθηκε πως κάποιοι συγγενείς ή σύντροφοι αλκοολικών ή άλλων εξαρτημένων ανθρώπων, με τη συμπεριφορά τους, τους διευκόλυναν να συνεχίσουν την εξαρτητική συμπεριφορά.

Ένα συνεξαρτώμενο πρόσωπο τείνει να στηρίζεται υπερβολικά πάνω στους άλλους για να δομήσει την αίσθηση του εαυτού του και για να νιώθει καλά. Για το άτομο αυτό δεν υπάρχει η ικανότητα να ξεχωρίζει πού τελειώνει το ίδιο και πού αρχίζει ο σύντροφός του. Υπάρχει παράλληλα μία υπερβολικά μπερδεμένη αίσθηση περί ευθύνης μέσα στη σχέση καθώς εναποθέτει στον εαυτό του την ευθύνη να καλύπτει όλες τις ανάγκες του συντρόφου του (ή απαιτεί το αντίστροφο) προκειμένου να νιώθει καλά σχετικά με το ποιος είναι ο ίδιος. Πώς όμως αναγνωρίζει κανείς τα σημάδια της συνεξάρτησης; Τα γνωρίσματα μιας συνεξαρτητικής σχέσης περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά όπως τα δέκα παρακάτω:

• Λίγα ή καθόλου όρια
• Συμπεριφορές που έχουν στόχο να ευχαριστούν τους άλλους (People- pleasing)
• Αντιδραστικότητα
• Αναποτελεσματική, μη υγιής επικοινωνία
• Χειριστικότητα
• Δυσκολία για συναισθηματική οικειότητα
• Ελεγκτικές συμπεριφορές
• Αλληλοκατηγορίες
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση του ενός ή και των δύο συντρόφων
• Απουσία προσωπικών ενδιαφερόντων ή στόχων έξω από τη σχέση

Οι συνεξαρτητικές σχέσεις δεν είναι υγιείς και δεν αφήνουν χώρο σε ένα άτομο να είναι ο εαυτός του, να αναπτυχθεί και να είναι αυτόνομο. Στις σχέσεις αυτές, ο ένας ή και οι δύο σύντροφοι στηρίζονται υπερβολικά ο ένας στον άλλον αλλά και στη σχέση για να επικυρώνουν την αίσθηση του εαυτού τους, να νιώθουν ότι αξίζουν καθώς και για τη συνολική συναισθηματική ευεξία τους.

Πολύ συχνά υπάρχουν επίσης συναισθήματα ενοχής και ντροπής όταν η σχέση δεν πηγαίνει καλά. Σε αντίθεση με τις σχέσεις που χαρακτηρίζονται ως συνεξαρτητικές, εκείνες που βασίζονται στην υγιή αλληλεξάρτηση δεν δημιουργούν συναισθήματα ενοχής ή ποικίλων φόβων για το σύντροφο ή την σχέση αλλά κάνουν και τα δύο μέρη της να νιώθουν ασφαλή. Κάτι που καθιστά τη σχέση υγιή, πιο απολαυστική αλλά και πιο στιβαρή μακροπρόθεσμα!