Claudia Sheinbaum: Ποια είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στο Μεξικό

Η Claudia Sheinbaum ορκίζεται σήμερα, Τρίτη 1η Οκτωβρίου, ως η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Μεξικού, από τότε που η χώρα ανακήρυξε την ανεξαρτησία της πριν από 200 χρόνια. Η εκλεγμένη πρόεδρος υπόσχεται να προστατεύσει ένα διευρυμένο δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας και να αγωνιστεί για τους φτωχούς όπως οι προκάτοχοί της. Ωστόσο, η θητεία της δεν θα είναι εύκολη, καθώς έχει πολλά προβλήματα να αντιμετωπίσει.

Η επιστήμονας και πολιτικός, Claudia Sheinbaum, αναλαμβάνει μια χώρα με μια σειρά από άμεσες προκλήσεις, μεταξύ των οποίων τα πεισματικά υψηλά επίπεδα βίας, μια υποτονική οικονομία και το Ακαπούλκο που έχει πληγεί από έναν πρόσφατο τυφώνα.

Ποια είναι η Claudia Sheinbaum;

Η 62χρονη Claudia Sheinbaum είναι εβραϊκής καταγωγής. Οι πρόγονοί της ήρθαν στο Μεξικό τη δεκαετία του '20 και του '40. Από την πλευρά του πατέρα της είναι Ασκενάζι από τη Λιθουανία, ενώ από την πλευρά της μητέρα της είναι Σεφαρδίτες από τη Βουλγαρία. Μεγάλωσε σε ένα σπίτι με υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο και έμφαση στη μόρφωση, αφού και οι δύο της γονείς είναι διακεκριμένοι επιστήμονες. Η μητέρα της ήταν βιολόγος και διδάκτωρ πανεπιστημίου ενώ ο πατέρας της χημικός μηχανολόγος.

View this post on Instagram

A post shared by Claudia Sheinbaum Pardo (@claudia_shein)

Με τη σειρά της, η Claudia Sheinbaum είναι επιστήμονας στο επάγγελμα κι έκανε το διδακτορικό της με θέμα τη «Φιλοσοφία στην ενεργειακή μηχανική» στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού. Έχει συγγράψει πάνω από 100 επιστημονικά άρθρα και δύο βιβλία για την ενέργεια, το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Συνέβαλε στη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή και το 2018 αναδείχθηκε ως μία από τις 100 σημαντικότερες γυναίκες του κόσμου από το BBC.

Είναι μέλος του αριστερού λαϊκού πολιτικού κόμματος Morena (Movimiento de Regeneración Nacional, δηλαδή Κίνημα Εθνικής Αναγέννησης). Από το 2000 έως το 2006, η Sheinbaum υπηρέτησε ως υπουργός περιβάλλοντος υπό τον μελλοντικό πρόεδρο Andrés Manuel López Obrador κατά τη διάρκεια της θητείας του ως επικεφαλής της κυβέρνησης της Πόλης του Μεξικού.

View this post on Instagram

A post shared by Claudia Sheinbaum Pardo (@claudia_shein)

Έγραψε ιστορία ως η πρώτη γυναίκα δήμαρχος της πόλης Tlalpan, όπου διετέλεσε από το 2015 έως το 2017. Εξελέγη επικεφαλής της κυβέρνησης στην Πόλη του Μεξικού στις εκλογές του 2018, όπου διεξήγαγε μια εκστρατεία με έμφαση στον περιορισμό του εγκλήματος αλλά και στην προστασία των φτωχότερων στρωμμάτων. «Η αστυνομία υπάρχει για να προστατεύει τους ανθρώπους και όχι για να τους καταστέλλει», είχε δηλώσει όσον αφορά την αστυνομική βία ενώ είχε δεσμευτεί να φέρει αλλαγές στα ΜΜΜ ειδικά σε φτωχές συνοικίες και παραγκουπόλεις. Είχε προτείνει μάλιστα να δημιουργηθούν δομές για τα άτομα που έχασαν τα σπίτια τους από τους σεισμούς του 2017. Αυτό ήταν σημαντικό, αφού η προηγούμενη κυβέρνηση είχε προσφέρει δάνεια για ανοικοδόμηση, αλλά οι κάτοικοι ήθελαν να πληρώσει η κυβέρνηση για τις νέες μονάδες.

Η Sheinbaum κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στο Μεξικό τον Ιούνιο με σχεδόν το 60% των ψήφων, ωθούμενη σε μεγάλο βαθμό από τη διαρκή δημοτικότητα του πολιτικού της μέντορα, του πρώην προέδρου Andrés Manuel López Obrador. Μετά την ανάληψη των καθηκόντων της, σήμερα έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Μεξικού, καθώς και η πρώτη πρόεδρος με εξέχουσα εβραϊκή καταγωγή.

View this post on Instagram

A post shared by Claudia Sheinbaum Pardo (@claudia_shein)

Οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει

Η Sheinbaum ανέλαβε τα καθήκοντά του López Obrador πριν από έξι χρόνια με σλόγκαν «Για το καλό όλων, προτεραιότητα στους φτωχούς». Με τον τρόπο αυτό, δεσμευόταν για μια ιστορική αλλαγή πλεύσης από τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές των προκατόχων της. Η Sheinbaum υποσχέθηκε να συνεχίσει τις δημοφιλείς κοινωνικές πολιτικές του κόμματος, ωστόσο η προσωπικότητά της και το brand της διαφέρει πολύ από εκείνο του Obrador.

«Ο López Obrador ήταν ένας τρομερά χαρισματικός πρόεδρος και πολλές φορές αυτό το χάρισμα του επέτρεψε να καλύψει ορισμένα πολιτικά λάθη που η Claudia Sheinbaum δεν θα έχει αυτή τη δυνατότητα να κάνει», δήλωσε ο Carlos Pérez Ricart, πολιτικός αναλυτής στο Κέντρο Οικονομικής Έρευνας και Διδασκαλίας του Μεξικού. «Επομένως, εκεί που ο López Obrador ήταν χαρισματικός, η Claudia Sheinbaum θα πρέπει να είναι αποτελεσματική».

Τυφώνας John και ένα Ακαπούλκο σε σοκ

Το πρώτο της ταξίδι ως πρόεδρος θα είναι στο Ακαπούλκο που έχει πληγεί από σοβαρές πλημμύρες, μετά τον τρομερό τυφώνα.

Ο τυφώνας John είναι μια καταιγίδα 3η κατηγορίας, η οποία χτύπησε για πρώτη φορά τη χώρα την περασμένη εβδομάδα. Στη συνέχεια ξαναεμφανίστηκε στον ωκεανό και χτύπησε και πάλι το Μεξικό με τη μορφή τροπικής καταιγίδας, προκαλώντας τέσσερις ημέρες απειλητικής δυνατής βροχόπτωσης, που σκότωσε τουλάχιστον 17 ανθρώπους κατά μήκος της ακτής γύρω από το Ακαπούλκο.

Hurricane John has ripped through the Mexican Open (Acapulco) 🌪️🇲🇽🎾

📸 David Vipper pic.twitter.com/qzae3k2TUF

— Olly 🎾🇬🇧 (@Olly_Tennis_) September 30, 2024

Το Ακαπούλκο είχε ρημαχτεί μόλις 11 μήνες πριν, τον Οκτώβριο του 2023, από τον τυφώνα Otis και ακόμη πάσχιζε να συνέλθει από εκείνο το χτύπημα πριν ξεσπάσει ο τυφώνας John. Αυτό είναι ένα τεράστιο πλήγμα για το Μεξικό: πέραν από την απώλεια των ανθρώπινων ζωών και την καταστροφή των περιουσιών, το Ακαπούλκο είναι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα τουρισμού και μεγάλη πηγή εσόδων για τη χώρα.

Θα τα βάλει με το μεξικανικό καρτέλ της Sinaloa;

Η Sheinbaum πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τη λυσσαλέα βία και εγκληματικότητα στη βόρεια πόλη Culiacan, όπου βασιλεύει το μεξικανικό καρτέλ της Sinaloa. Η Culiacan έχει μετατραπεί σε πεδίο εμφυλίου πολέμου όπου ξεσπούν συχνά φατριακές μάχες εντός των κόλπων των καρτέλ. Μάλιστα, στις 25 Ιουλίου συνελήφθησαν δύο μεγάλοι βαρόνοι ναρκωτικών, ο Ismael "El Mayo" Zambada και ο Joaquín "El Chapo" Guzmán López, οι οποίοι είχαν επιχειρήσει να διαφύγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες πετώντας με ένα μικρό ιδιωτικό αεροπλάνο.

Ο López Obrador όσα χρόνια ήταν πρόεδρος, είχε επιλέξει να μην συγκρουστεί με τα μεξικανικά καρτέλ και είχε απευθύνει ανοιχτά έκκληση στις συμμορίες να διατηρήσουν την ειρήνη μεταξύ τους. Ήταν μια κίνηση περισσότερο «για τα μάτια του κόσμου» κι όχι μια πραγματική στρατηγική επίλυσης του προβλήματος που δαμάζει την κοινωνία του Μεξικού εδώ και δεκαετίες. Οι περιορισμοί αυτής της πολιτικής στάσης έχουν γίνει εμφανείς στη Culiacan, την πρωτεύουσα της πολιτείας Sinaloa, όπου μαίνονται μάχες με όπλα στους δρόμους της πόλης. Οι τοπικές αρχές, ακόμη και ο στρατός — στον οποίο ο López Obrador είχε βασιστεί για τα πάντα — έχουν ουσιαστικά παραδεχτεί ότι οι συγκρούσεις μεταξύ μελών της μαφίας θα τελειώσουν μόνο όταν τα αφεντικά των καρτέλ αποφασίσουν να τερματίσουν τις κόντρες τους.

Τα παραπάνω δίνουν την εικόνα μιας χώρας στο έλεος των εγκληματιών, δέσμια της βίας και του βρώμικου χρήματος. Ωστόσο, το πρόβλημα των καρτέλ είναι φυσικά και ταξικό. Η εγκληματικότητα και η βία που σχετίζεται με τον υπόκοσμο του ναρκεμπορίου αυξάνεται δραματικά μέρα με τη μέρα. Εκτείνεται από την Τιχουάνα στο βορρά μέχρι την περιοχή των Τσιάπας στο νότο, εκτοπίζοντας χιλιάδες πολίτες, που δε μπορούν να διακινδυνεύσουν να ζήσουν σε μια τέτοια πραγματικότητα. Να θυμίσουμε πως ενώ η βία και η παραβατικότητα είναι παγκόσμια φαινόμενα, δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως μερικές από τις πιο επικίνδυνες πόλεις του κόσμου βρίσκονται στο Μεξικό, μακριά από τα εξωτικά θέρετρα και τις τροπικές παραλίες. Για την ακρίβεια, ελάχιστα μέρη του Μεξικού είναι απρόσβλητα από τις συνέπειες του ναρκεμπορίου.

Τι θα συμβεί σε περίπτωση νίκης του Trump;

Η Sheinbaum, άμα τη εμφανίσει, κληρονομεί ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα, ημιτελή κατασκευαστικά έργα και μια γενικευμένη οικονομική κρίση. Όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πτώση της χρηματοπιστωτικής αγοράς. Και παρά τη δυσμενή οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας, τίποτα από αυτά δεν είναι η μεγαλύτερη διαφαινόμενη ανησυχία για την νέα πρόεδρο. Το βασικό της πρόβλημα θα ήταν μια πιθανή νίκη του Donald Trump στις 5 Νοέμβριου στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.

Ο Trump έχει ήδη δεσμευτεί να επιβάλλει δασμούς 100% σε οχήματα που κατασκευάζονται στο Μεξικό. Προειδοποίησε τις ξένες εταιρείες: «Αν δεν φτιάχνετε εδώ τα προϊόντα σας, θα πρέπει να πληρώνετε δασμούς, πολύ υψηλούς δασμούς, όταν θα στέλνετε το προϊόν σας στις ΗΠΑ». Αν κι αυτό πιθανότατα θα παραβίαζε την τρέχουσα εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά, υπάρχουν άλλα πράγματα που θα μπορούσε να κάνει ο Trump για να δυσκολέψει τη θητεία της Sheinbaum, συμπεριλαμβανομένης της υπόσχεσής του για μαζικές απελάσεις μεταναστών.

Οι σχέσεις με τη γείτονα χώρα ήταν ήδη τεταμένες. Ο López Obrador είχε δηλώσει ότι οι σχέσεις με την αμερικανική πρεσβεία ήταν «σε παύση» μετά τη δημόσια κριτική για την προτεινόμενη δικαστική αναθεώρηση.

Από την άλλη, η Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, Jill Biden έδωσε έναν αισιόδοξο τόνο για τις σχέσεις με την επερχόμενη κυβέρνηση Sheinbaum λέγοντας σε μια δεξίωση τη Δευτέρα ότι, «Υπό την προεδρία της Δρ. Sheinbaum ξέρω ότι θα συνεχίσουμε να χτίζουμε μια πιο ευημερούσα, ασφαλή και δημοκρατική ζώνη— και να κάνουμε βήματα για μια σύμπραξη μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού».

Τι σημαίνει αυτή η νίκη για τις γυναίκες και τα κορίτσια του Μεξικού;

Υπάρχουν σημεία όπου η Sheinbaum θα φαινόταν χρήσιμη ώστε να οδηγήσει το Μεξικό σε μια νέα κατεύθυνση. Για παράδειγμα, έχει διδακτορικό στην ενεργειακή μηχανική και έχει μιλήσει για την ανάγκη αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ο López Obrador έχτισε ένα τεράστιο νέο διυλιστήριο πετρελαίου και διοχέτευσε χρήματα στην κρατική εταιρεία πετρελαίου. Αλλά οι δεσμεύσεις του για τον προϋπολογισμό δεν της αφήνουν πολλά περιθώρια ελιγμών.

Η Jennifer Piscopo, καθηγήτρια φύλου και πολιτικής στο Royal Holloway University του Λονδίνου, η οποία ζει στη Λατινική Αμερική για δεκαετίες, είπε ότι η εκλογή της πρώτης γυναίκας ηγέτη του Μεξικού είναι σημαντική γιατί θα δείξει στα κορίτσια ότι μπορούν να το κάνουν και αυτές, αλλά μπορεί επίσης να δημιουργήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες».

«Οι πρωτιές των γυναικών είναι δυνατά σύμβολα, αλλά δεν αποκτούν μαγική δύναμη», είπε. «Ειδικά όταν οι προκλήσεις της διακυβέρνησης είναι τόσο μεγάλες, η αναμονή μαγικών λύσεων εν μία νυκτί μπορεί επίσης να προκαλέσει τεράστια απογοήτευση».

Ωστόσο, το επίτευγμα της Sheinbaum σε μια χώρα όπου οι γυναίκες κέρδισαν το δικαίωμα ψήφου μόλις το 1953, δεν είναι δευτερεύον.

«Δεν τα κατάφερα μόνη μου, τα καταφέραμε όλοι μαζί», διαβεβαίωσε στην εορταστική της ομιλία μετά τη νίκη της στις εκλογές. Υπό αυτή την έννοια, υπάρχει επίσης σκεπτικισμός στο μαχητικό μεξικανικό φεμινιστικό κίνημα, μια χώρα με υψηλό ποσοστό γυναικοκτονιών και στην οποία υπάρχουν χιλιάδες αγνοούμενες γυναίκες, μια κατάσταση που έχει προκαλέσει μεγάλες διαμαρτυρίες. Μένει να δούμε αν η νέα κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει τα μελανά σημεία του έμφυλου ζητήματος στο Μεξικό, όπως το κύμα γυναικοκτονιών και ένα χάσμα μεταξύ των φύλων που δείχνει ποσοστό απασχόλησης 76% για τους άνδρες και 47% για τις γυναίκες.

Πώς επηρεάζει η εκλογή της Sheinbaum τη γενοκτονία στη Γάζα;

Η μεξικανική κυβέρνηση αγοράζει όπλα και τεχνολογίες κατασκοπείας από το Ισραήλ και η μεξικανική εταιρεία CEMEX συμμετείχε στην κατασκευή του ισραηλινού τείχους του απαρτχάιντ. Όλοι αυτοί οι δεσμοί καταγγέλθηκαν στις πρόσφατες φοιτητικές διαμαρτυρίες και καταλήψεις στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού, ένα ίδρυμα που υπό πίεση ανακοίνωσε ότι θα αναθεωρήσει τις συμφωνίες συνεργασίας του με το Ισραήλ, και στο Zócalo, το κέντρο της πρωτεύουσας.

Η κυβέρνηση του López Obrador ήταν απαθής απέναντι στη γενοκτονία των Παλαιστινίων. Άλλες κεντροαριστερές κυβερνήσεις διαφορετικών πολιτειών του Μεξικού έχουν ασκήσει ανοιχτά κριτική ή έχουν διακόψει τις σχέσεις με το Ισραήλ.

Ο López Obrador ζήτησε να συμμετάσχει στην υπόθεση της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο, αλλά το έκανε αντιφατικά επικυρώνοντας την ουδετερότητά του. Η μεξικανική κυβέρνηση εξακολουθεί να μελετά το ενδεχόμενο αναγνώρισης του παλαιστινιακού κράτους.

New Mexican President Claudia Sheinbaum has previously invoked her Jewish identity in advocating for Palestine. In a letter to La Jornada, a popular Mexican newspaper, in 2009, she wrote that “due to my Jewish origins, my love for Mexico, and the feeling that I’m a citizen of the…

— Yanis Varoufakis (@yanisvaroufakis) June 5, 2024

Το 2009, εν όψει των ισραηλινών βομβαρδισμών στη Γάζα, η Sheinbaum έγραψε μια επιστολή στην εφημερίδα La Jornada στην οποία τόνισε ότι «λόγω της εβραϊκής καταγωγής μου… Μπορώ μόνο να παρακολουθήσω με τρόμο τις εικόνες των ισραηλινών κρατικών βομβαρδισμών στη Γάζα… Κανένας λόγος δεν δικαιολογεί τη δολοφονία Παλαιστινίων αμάχων».

Comparto una carta al correo ilustrado que escribí en 2009 sobre el bombardeo en gaza. Sigo pensando lo mismo http://t.co/uTBpqmce @Taibo2

— Dra. Claudia Sheinbaum (@Claudiashein) November 21, 2012

Δέκα χρόνια αργότερα, ως επικεφαλής της κυβέρνησης της Πόλης του Μεξικού, η αστυνομία υπό τη διοίκηση της έλαβε ισραηλινή εκπαίδευση. Όταν η κυβέρνηση της πόλης διοργάνωσε μια φιλοϊσραηλινή έκθεση στο μετρό και δέχτηκε κριτική από τους κατοίκους, η διοίκηση της Sheinbaum και η ισραηλινή πρεσβεία κατηγόρησαν τους επικριτές ότι ήταν «αντι-ισραηλινές και αντισημιτικές ομάδες μίσους» - η γνωστή καραμέλα εδώ και δεκαετίες. Είναι πραγματικά ειρωνικό το γεγονός ότι δεξιοί πολιτικοί και οργανώσεις που μίλησαν με άκρως αντισημιτικό λόγο κατά της Sheinbaum πριν τις εκλογές, υποστηρίζουν ανοιχτά το Ισραήλ.

Ο πρώην πρόεδρος Vicente Fox αμφισβήτησε το αν η Sheinbaum μπορεί να θεωρείται Μεξικανή, λέγοντας ότι ήταν «Βουλγαρο-εβραία». Σε αυτή την περίπτωση, καθώς οι επιθέσεις προέρχονταν από συμμάχους του Ισραήλ, τμήματα της σιωνιστικής δεξιάς στο Μεξικό τις αγνόησαν.

Στρατός μέχρι και στα αεροδρόμια

Όπως ο μέντοράς της, López Obrador, έτσι και η Sheinbaum έχει εξαιρετική σχέση με τον πιο ισχυρό μεγιστάνα Carlos Slim, ο οποίος τονίζει πως το Morena δεν είναι πια ένα αριστερό κόμμα. Ο López Obrador είχε επενδύσει στην ενίσχυση του στρατού, του οποίου το ιστορικό παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι φρικτό. Τώρα ο στρατός προχωρά στον έλεγχο των έργων υποδομής και των αεροδρομίων! Μένει να δούμε αν η νέα πρόεδρος θα συνεχίσει ή θα αντιστρέψει αυτή την επικίνδυνη τάση.

Μέχρι στιγμής, η Claudia Sheinbaum έχει δηλώσει πως θα ενισχύει την Εθνική Φρουρά, ένα στρατιωτικοποιημένο όργανο που δημιούργησε ο López και θα συνεχίσει να κατασκευάζει το αμφιλεγόμενο τρένο των Μάγια στη χερσόνησο Γιουκατάν, το οποίο επικρίθηκε από περιβαλλοντολόγους και αυτόχθονες πληθυσμούς για την περιβαλλοντική καταστροφή, καθώς και την καταστροφή χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που θα επιφέρει.

Για μια επιστήμονα που έχει εντρυφήσει στη μελέτη της βιώσιμης ανάπτυξης, δεν φαίνεται να υπολογίζει ιδιαίτερα τις μελέτες των συναδέλφων της.