Η Μάρθα Καραγιάννη ήταν μια γυναίκα που έπινε τη ζωή σαν σε σφηνάκι

Η Μάρθα Καραγιάννη, που έφυγε από τη ζωή στις 18 Σεπτεμβρίου 2022, υπήρξε μία από τις πιο λαμπερές και χαρακτηριστικές φιγούρες της χρυσής εποχής του ελληνικού κινηματογράφου, με την προσωπικότητά της να είναι το ίδιο ξεχωριστή όσο και το καλλιτεχνικό της έργο. Πηγαία σαγηνευτική, πληθωρική και γεμάτη νεύρο και νάζι, επιβεβαίωσε το κωμικό ταλέντο της, βάζοντας ρυθμό και σκέρτσο στις ταινίες της.

Γεννημένη στον Πειραιά το 1939, σε μια οικογένεια ποντιακής καταγωγής, η Καραγιάννη από μικρή ηλικία ξεχώριζε για την ενέργεια και τον αυθορμητισμό της. Η μητέρα της είχε γεννηθεί στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν και ο πατέρας της στο σημερινό Κρασνοντάρ της Ρωσίας.

Από τα 8 της άρχισε να σπουδάζει χορό και να δίνει παραστάσεις στη Λυρική Σκηνή, συμμετέχοντας στο παιδικό μπαλέτο της Λουκίας Σακελλαρίου-Κωτσοπούλου. Το ταμπεραμέντο της έμελλε να γίνει το σήμα κατατεθέν της, τόσο στη ζωή όσο και στην καριέρα της. Ωστόσο, δεν ήταν ο χορός που θα την ανέβαζε στην κορυφή.

Από μια σχολική παράσταση, στα στούντιο της Finos Film

Σε μια σχολική παράσταση την ανακάλυψε ο σκηνοθέτης Ορέστης Λάσκος, ο οποίος ήταν φίλος του δάσκαλού της. «Η μικρή έχει ταλέντο. Ας κάνει ένα δοκιμαστικό στη Finos Film» είχε σχολιάσει τότε ο Λάσκος. Κάπως έτσι, η 16χρονη τότε Μάρθα βρέθηκε από τα μαθητικά θρανία στα κινηματογραφικά πλατό.

Η πρώτη της ταινία ήταν «Η Άγνωστος» το 1955. Ήταν μια μεγάλη παραγωγή με «βαριά» ονόματα στο καστ του: Κυβέλη, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Αλέκος Αλεξανδράκης, Βύρων Πάλλης, Γεώργιος Παππάς. Ωστόσο, αυτήν την περίοδο δεν έχει εγκαταλείψει ακόμη την καριέρα της στο χορό και εξακολουθεί να εμφανίζεται σε νυχτερινά κέντρα.

Δύο χρόνια αργότερα θα ερχόταν και το θεατρικό της ντεμπούτο στην επιθεώρηση «Ελέφαντες και ψύλλοι». Ήταν μια σημαδιακή στιγμή στην καριέρα της αφού εκεί γνωρίζει τον Γιάννη Δαλιανίδη. Τα λαμπερά μιούζικαλ του Δαλιανίδη θα καθόριζαν την καριέρα της και το brand της. Προηγουμένως την είχε δει ο Ναπολέων Ελευθερίου να χορεύει στο κέντρο «Σε λα πεν» και της έκανε την πρόταση να παίξει στη συγκεκριμένη επιθεώρηση. Αργότερα συνεργάστηκε με τον επιχειρηματία του μουσικού θεάτρου, Βασίλη Μπουρνέλη στο Θέατρο Ακροπόλ.

Η καριέρα της εκτοξεύτηκε τη δεκαετία του ’60, καθώς συνεργάστηκε με μεγάλους σκηνοθέτες και ηθοποιούς, χαρίζοντας στο κοινό ανεπανάληπτες ερμηνείες, κυρίως μέσα από τις κωμωδίες της Finos Film. Η ίδια έλεγε χαρακτηριστικά ότι, αν και ήταν μόλις 21-22 χρόνων, ο Φίνος τη θεωρούσε «φθαρμένη» γιατί είχε πάρει ήδη μέρος σε ταινίες, τις οποίες ο σημαντικός παραγωγός τις χαρακτήριζε μέτριες. Το μοναδικό μιούζικαλ στο οποίο η Μάρθα Καραγιάννη δεν χόρεψε, ήταν το «Μερικοί το προτιμούν κρύο» γιατί αρχικά στον ρόλο της επρόκειτο να εμφανιστεί η Άννα Φόνσου. Μάλιστα είχε γίνει και δεύτερη πρόταση στην Πόπη Λάζου.

Οι θαλασσιές οι χάντρες - Το κομβικότερο σημείο της καριέρας της

Για να κατανοήσει κανείς τη συμβολή της Μάρθας Καραγιάννη στον κινηματογράφο, αξίζει να αναλογιστεί πόσες συμβατικά ωραίες και εντυπωσιακές γυναίκες έχουν καταφέρει να ξεφύγουν από το αρχέτυπο της «Όμορφης» και να κάνουν καριέρα στην κωμωδία. Είναι σαν μια γυναίκα κωμικός να πρέπει a priori να αιτιολογεί την κωμικότητά και το χιούμορ της, συνήθως προβάλλοντας ένα στοιχείο του χαρακτήρα ή της εξωτερικής της εμφάνισης που «βγάζει γέλιο»: η χοντρή, η χαζή, η γρια, η περίεργη, η σκύλα.

Αρχικά, η Καραγιάννη λανσαρίστηκε ως σουμπρέτα: όμορφη, νεαρή, ναζιάρα που συνήθως μπλέκει σε κωμικές περιπέτειες, β' ρόλος. Άλλοτε η σουμπρέτα είναι η ελαφρόμυαλη που προκαλεί ερωτικά σκάνδαλα (συχνά εις βάρος της πρωταγωνίστριας), άλλοτε η τετραπέρατη που συμμετέχει σε φάρσες, άλλοτε απλά μία κοπέλα που κερδίζει το θαυμασμό των γύρω της για την εμφάνισή της. Στην όπερα, ο ρόλος αυτός έχει συχνά ψηλή σχεδόν εφηβική φωνή.

Ήταν ο Δαλιανίδης εκείνος που ήθελε να περιορίσει το typecast της σουμπρέτας και να δώσει στην Καραγιάννη τον χώρο να καθιερωθεί ως κωμικός. Η Καραγιάννη, από την άλλη, είχε τις αμφιβολίες της και πρόβαλλε σθεναρή αντίσταση. Στο μιούζικαλ «Οι θαλασσιές οι χάντρες» του 1967, η 28χρονη Μάρθα εμφανίζεται για πρώτη φορά ως καθαρά κωμική ηθοποιός. Στα γυρίσματα η Καραγιάννη είχε διαφωνήσει ουκ ολίγες φορές με τον σκηνοθέτη, πιστεύοντας ότι ήθελε να προβάλλει περισσότερο τη Ζωή Λάσκαρη. Ο Δαλιανίδης, όμως, επέμενε στο κωμικό ταλέντο της Καραγιάννη, λέγοντάς της ότι έτσι της δίνει ψωμί για μέχρι τα γεράματά της, εννοώντας ότι μπορούσε να ξεχωρίσει και να σταθεροποιηθεί στην κωμωδία και να απαγκιστρωθεί από την εικόνα της λαμπερής σουμπρέτας -χορεύτριας που έχει ημερομηνία λήξης.

«Ήταν δύσκολο μια ωραία κοπέλα, με ένα ωραίο κορμί, να φορέσει το μπικίνι, να τραγουδήσει και να πει τα κωμικά πολύ ωραία. Δύσκολο να το σκεφτεί κανείς και ο Γιάννης το σκέφτηκε. Μου άνοιξε την καριέρα, καλή του ώρα εκεί που είναι», είχε δηλώσει η Μάρθα Καραγιάννη.

Ο μόνος της δραματικός ρόλος

Η φρεσκάδα και η ζωντάνια που έφερνε στις ταινίες της, σε συνδυασμό με το έντονο ταμπεραμέντο της, την κατέστησαν σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής. Δεν ήταν απλώς μια ηθοποιός που έπαιζε ρόλους, αλλά μια γυναίκα που ζούσε έντονα την κάθε στιγμή, με χιούμορ, πάθος και αυθεντικότητα. Παρά το γεγονός ότι συνδέθηκε κυρίως με κωμικούς ρόλους, η Μάρθα Καραγιάννη κατάφερε να αναδείξει και πιο βαθιά συναισθήματα, με τις ερμηνείες της να παραμένουν ανεπιτήδευτες και πηγαίες.

Είτε ερμήνευε την ανέμελη και ξέγνοιαστη γυναίκα είτε τη δυναμική φιγούρα, έδινε ζωή στους ρόλους της με μια σπάνια αυθεντικότητα. Ήταν γνωστή για τον έντονο χαρακτήρα της, την ειλικρίνειά της και την αστείρευτη ενέργειά της, στοιχεία που έκαναν την ίδια να ξεχωρίσει τόσο στην προσωπική της ζωή όσο και στην καριέρα της.

Έπαιξε σε 42 ταινίες, εκ των οποίων τις 20 τις γύρισε με τη Finos Film. Από αυτές, μόνο ένας ρόλος είναι δραματικός. Πρόκειται για εκείνον στην ταινία «Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα», του 1969. Μία ταινία σε παραγωγή του Φίνου και σκηνοθεσία και σενάριο του Νίκου Φώσκολου, γυρισμένη εξ’ ολοκλήρου στις γειτονιές του Πειραιά.

Η Μάρθα Καραγιάννη υποδύθηκε μία δυναμική τραγουδίστρια, την «Πέρσα», στο πλευρό του Κώστα Καζάκου, που έπαιζε τον σεσημασμένο «Ζάχο». Οι δυο τους είχαν μια θυελλώδη σχέση, με τη Μάρθα Καραγιάννη να αφήνει άφωνους κριτές και κοινό, οι οποίοι την είχαν ταυτίσει με κωμικούς και ανάλαφρους ρόλους στα φιλμ του Γιάννη Δαλιανίδη.

Παρά τη μοναδική της ερμηνεία και τις εξαιρετικές κριτικές που απέσπασε, δεν έπαιξε ποτέ ξανά δραματικό ρόλο.

Οι έρωτες της ζωής της

Στην προσωπική της ζωή, η Μάρθα Καραγιάννη υπήρξε ελεύθερο πνεύμα, αψηφώντας τα στερεότυπα της εποχής της. Η Μάρθα Καραγιάννη παντρεύτηκε το 1960 τον διεθνή ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού, Μίμη Στεφανάκο. Ο γάμος τους στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη, αποτέλεσε κοσμικό γεγονός για την Αθήνα της εποχής εκείνης, όμως δεν άντεξε παραπάνω από έναν χρόνο. Μαζί απέκτησαν ένα παιδί που πέθανε τρεις ημέρες μετά τη γέννησή του. Το γεγονός αυτό τους τραυμάτισε βαθιά και το ζευγάρι χώρισε λίγους μήνες αργότερα.

Πάνω από μία δεκαετία μετά, το 1973 γνωρίζεται με τον διεθνή τερματοφύλακα του Παναθηναϊκού, Βασίλη Κωνσταντίνου. Μαζί θα αναπτύξουν μια «σχέση ζωής» η οποία θα διαρκέσει δώδεκα χρόνια και θα διαλυθεί λίγους μήνες πριν επισημοποιηθεί με γάμο.

Σε συνέντευξή της είχε δηλώσει:

«Ξεκίνησα να κάνω οικογένεια. Τελικά δεν έγινε. Στο γάμο μου με τον Μίμη Στεφανάκο, έχασα το μωρό πάνω στη γέννα. Έπαθα σοκ. Ο γιατρός μου έλεγε: “Είσαι νέα. Θα το ξεπεράσεις”. Αλλά ήταν πάνω από τις δυνάμεις μου. Μέχρι τα 40, η μητρότητα ήταν το απωθημένο μου. Ήταν ένα καρφί στην καρδιά μου.

Τώρα πια, δε μ’ ενοχλεί. Βέβαια, δε γεύτηκα τη μητρότητα, που λένε ότι είναι σπουδαίο πράγμα και το καταλαβαίνω, αλλά δε γίνονται όλα όπως τα θέλουμε εμείς. Ο χρόνος περνάει. Αυτή είναι η δουλειά του. Κοιτάζω καμιά φορά τον εαυτό μου στον καθρέφτη, βλέπω αυτό που είμαι σήμερα και λέω πως για την ηλικία μου, κρατιέμαι μια χαρά.

Δε με απασχολεί να είμαι ωραία. Ούτε με ενδιαφέρει κανένας, ούτε θέλω να ενδιαφέρω κανέναν. Ερωτικώς εννοώ. Ερωτεύτηκα όταν έπρεπε. Και αγάπησα και με αγάπησαν. Και ζήλεψα και με ζήλεψαν».

Το 2001 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία της με τίτλο «Ο Έρωτας μωρό μου είναι Γλέντι». Η δια επέλεξε να ζήσει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια της ζωής της.

Ζώντας τη ζωή με τους δικούς της όρους

Το ταμπεραμέντο της ήταν αναμφισβήτητα εκρηκτικό. Η Μάρθα Καραγιάννη ήταν μια γυναίκα που δεν φοβόταν να πει την αλήθεια, να γελάσει με την ψυχή της, να χορέψει και να τραγουδήσει με πάθος. Η αμεσότητά της, ο απλός και γοητευτικός τρόπος που αντιμετώπιζε τη ζωή και τις δυσκολίες της, την έκαναν ιδιαίτερα αγαπητή στο κοινό και στους συναδέλφους της. Ήταν πάντα αυθόρμητη, με ένα χιούμορ που την χαρακτήριζε και στις πιο δύσκολες στιγμές. Οι φίλοι και οι συνεργάτες της την περιέγραφαν ως έναν άνθρωπο γεμάτο φως, με έντονη παρουσία που δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη.

Η ίδια θα το πει καλύτερα από όλους:

«Και αγάπησα και με αγάπησαν. Και ζήλεψα και με ζήλεψαν. Γέλασα, έκλαψα, γλέντησα. Ο έρωτας είναι γλέντι. Φτάνει να τον γλεντάς στη σωστή ηλικία. Μου φέρθηκε γενναιόδωρα η ζωή, παράπονο δεν έχω. Πήρα το σπίτι μου και έκανα τα ταξίδια μου. Γύρισα την Ευρώπη, τη Νότιο Αμερική, την Ασία. Αυτή είναι η προίκα μου και δε μετανιώνω. Από όλη τη λάμψη που έζησα, δεν έμεινε τίποτα. Ένα χορταστικό πέρασμα ήτανε μόνο…».