Η Κατερίνα Διδασκάλου μαζί με το GRACE στον Ξενώνα Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας Πειραιά

Αν το Παρίσι σάς φαίνεται ωραιότερο από τον Πειραιά, μια γυναίκα που έχει υποστεί βία, μπορεί να έχει εντελώς αντίθετη άποψη. Για εκείνη μπορεί να είναι το «πιο άσχημο μέρος στον κόσμο», ειδικά αν εκεί βίωσε ασύλληπτη κακοποίηση τόσο από τον σύζυγο όσο και από τον πατέρα της, όπως συνέβη σε μία εκ των 315 γυναικών που έχουν φιλοξενηθεί από το 2013 μέχρι σήμερα στον Ξενώνα Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας του Δήμου Πειραιά. Στον «παράδεισο» που έφτιαξαν μόνες τους αλλά και με τη βοήθεια των ανθρώπων που εργάζονται εκεί, στον δρόμο μέχρι την αποκατάσταση.

Βρεθήκαμε εκεί ένα ηλιόλουστο μεσημέρι μαζί με την Κατερίνα Διδασκάλου η οποία είναι ευαισθητοποιημένη στο θέμα της γυναικείας κακοποίησης, καθώς υποδύεται εδώ και 13 χρόνια την Ερατώ στην παράσταση «Η πόρνη από πάνω». Πρόκειται για μια τραγική ηρωίδα με την οποία ταυτίζονται πολλές γυναίκες που πηγαίνουν να δουν την παράσταση.

Στο τέλος περιμένουν την ηθοποιό για να της πουν: «Αφού τα κατάφερε η Ερατώ, μπορώ κι εγώ». Τότε βρίσκουν το θάρρος να εκμυστηρευτούν τις δικές τους ιστορίες. Είναι ένα πρώτο βήμα για να απευθυνθούν μετέπειτα σε κάποιο συμβουλευτικό κέντρο, αφού πρώτα έχουν ταυτιστεί μαζί της, βλέποντάς τη να κλαίει πάνω στη σκηνή. «Οι περισσότερες γυναίκες από αυτές επανήλθαν στο θέατρο και μου είπαν ότι έχουν κάνει βήματα μπροστά. Αυτό με χαροποιεί γιατί η αποστολή του θεάτρου είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό, θεραπευτική, εκτός από ψυχαγωγική», εξομολογείται η ηθοποιός, η οποία φέτος πρωταγωνιστεί για πρώτη φορά και με τεράστια επιτυχία, σε μαύρη κωμωδία στο θέατρο, με τον τίτλο «Unfriend», αλλά και στην εξαιρετική τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ1, «Ηλέκτρα», υποδυόμενη την αγέρωχη Δόμνα Σαγιά.

Μία από τις γυναίκες που τη συναντούν μετά την παράσταση όλα αυτά τα χρόνια, της είχε πει κάποτε ότι από την πολλή κακοποίηση, ήθελε να αυτοκτονήσει. «Έντυσε το παιδί της και το προετοίμασε, λέγοντάς του: “Να θυμάσαι, η μανούλα σε αγαπάει”. Ήταν αποφασισμένη να βγει έξω και να πέσει στις ράγες ενός τρένου. Την τελευταία στιγμή πέρασε τυχαία μπροστά της ένας άντρας που σχολίασε πόσο όμορφη είναι. Αυτό ήταν αρκετό για να τη σώσει από την αυτοχειρία. Μπορεί να μην τον ξαναείδε αλλά μετά από λίγο καιρό βρήκε τη δύναμη να χωρίσει». Ενώ σκεφτόμαστε και οι δύο την επίδραση που έχουν τα θετικά λόγια των άλλων ακόμη και στις πιο σκοτεινές μας στιγμές, συνεχίζει την κουβέντα λέγοντας πως: «Τελικά η ευτυχία προέρχεται από απλά πράγματα. Αλλά είναι τραγικό να νιώθει κάποιος ευτυχισμένος επειδή δεν φοβάται να πάει στο κρεβάτι του τη νύχτα, ακριβώς γιατί δεν κινδυνεύει να κακοποιηθεί από κάποιο δικό του πρόσωπο».

“Δεν είναι που με απατάει. Είναι που με χτυπάει και δεν είναι που με χτυπάει… είναι που με χτυπάει μπροστά στα παιδιά”, είχε ψελλίσει στο τέλος. Μία άλλη γυναίκα είχε κακοποιηθεί από τον σύζυγό της μετά το γαμήλιο ταξίδι τους στα 17 της, επειδή δεν έμεινε αμέσως έγκυος».

Ανεβαίνοντας τα σκαλιά του Ξενώνα με όλες τις παραπάνω ιστορίες στο μυαλό, αισθάνεται κανείς πως εισέρχεται σε ένα καταφύγιο που «αθόρυβα» χτίζει διόδους προς την ελευθερία και τη λύτρωση σε κάθε ιστορία βαναυσότητας. Η αντιδήμαρχος Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών, Κυριακή Μπουρδάκου, μας περίμενε εκεί μαζί με το εξειδικευμένο προσωπικό του Ξενώνα. Η συζήτησή μας διήρκεσε τόσο ώστε να συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή χωρίς βία δεν είναι κάτι που πρέπει να κατακτηθεί, είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα. Παρά τη διαπίστωση, αξίζει να σημειωθεί ότι Ξενώνες Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών με την εποπτεία των δήμων, λειτουργούν μόνο δύο στην Αττική. Στην Αθήνα και στον Πειραιά.

Μπαίνοντας στον χώρο όπου φιλοξενούνται οι κακοποιημένες μητέρες με τα παιδιά τους, την προσοχή μονοπώλησαν παιδικές χριστουγεννιάτικες ζωγραφιές που στόλιζαν σαν μικρά έργα τέχνης τους τοίχους, η μικρή βιβλιοθήκη με αγαπημένα κλασικά παραμύθια, παιχνίδια και αρκουδάκια, δίνοντας έναν τρυφερό χαρακτήρα στην προσωρινή στέγη των θυμάτων. Όσο επεξεργαζόμασταν τον χώρο, ο Κ., ο Δ. και ο Γ. έπαιζαν με δύο ροζ και μπλε μπαλόνια. Δεν χρειάζονταν τίποτα άλλο για να νιώσουν χαρά. Μοιράζονταν, χαμογελούσαν και κρύβονταν πίσω από τις πόρτες των δωματίων τους, ζητώντας από την κοινωνική λειτουργό, τη Γλυκερία-«Γλύκα» όπως τα ίδια προσφωνούν, να τα βοηθήσει με τον στολισμό του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Τα παιδιά αυτά και οι μητέρες τους, όπως μας πληροφορεί η αντιδήμαρχος, δεν είχαν λάβει ποτέ προσωπικό δώρο μέχρι τα περυσινά Χριστούγεννα. Όλοι μαζί σχηματίσαμε έναν μεγάλο κύκλο κι αρχίσαμε να συζητάμε τις διεξόδους που μπορεί να βρει μια γυναίκα όταν κακοποιείται.

Στα 10 χρόνια λειτουργίας του, ο Ξενώνας του Δήμου Πειραιά προσφέρει ασφαλή και αξιοπρεπή διαμονή στις κακοποιημένες γυναίκες, περιλαμβάνοντας στέγη και διατροφή. Η διαμονή έχει μεταβατικό και προσωρινό χαρακτήρα σύμφωνα με τα στελέχη του, με στόχο η γυναίκα να επανέλθει στην κοινωνία και να ζήσει ανεξάρτητα. Ακόμη για τα θύματα έμφυλης βίας ή/ και πολλαπλών διακρίσεων και τα παιδιά τους, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, λόγω της ανάγκης απομάκρυνσής τους από την εστία της βίας. Ο Ξενώνας παρέχει ψυχολογική, κοινωνική, νομική (μέσω παραπομπών στα Συμβουλευτικά Κέντρα) εργασιακή και άλλη στήριξη στις εξυπηρετούμενες γυναίκες, ώστε να αντιμετωπίσουν τόσο τα προβλήματα που προκύπτουν από την εν λόγω συνθήκη, όσο και τις τραυματικές τους εμπειρίες. Ως εκ τούτου, οι γυναίκες, εφόσον ανακτήσουν τις δυνάμεις τους και την αυτοπεποίθησή τους, θα είναι πλέον σε θέση να συνεχίσουν τη ζωή τους σε νέες βάσεις και να στηρίξουν την όποια επιλογή τους.

«Σκοπός είναι οι γυναίκες εδώ να μπορούν να βγουν έξω δυνατές κι έτοιμες να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους», επισημαίνει η κυρία Μπουρδάκου. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που έχει φιλοξενηθεί στον Ξενώνα Δήμου Πειραιά, έχει επανενταχθεί στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Κατά τη διάρκεια της φιλοξενίας για όσες είναι μητέρες τα παιδιά εντάσσονται σε σχολικές μονάδες της ευρύτερης περιοχής. Οι περισσότερες αποχωρούν από τον ξενώνα έχοντας βρει εργασία και οικία. Επίσης, κάποιες από αυτές έχουν ενταχθεί σε προγράμματα Στέγασης και Επανένταξης.

Το συναίσθημα που κυριαρχεί όταν έρχονται πρώτη φορά στον Ξενώνα, είναι κυρίως ανακούφιση, αλλά πολλές από αυτές στην αρχή αισθάνονται και ανασφάλεια για το πώς θα εξελιχθεί η ζωή τους. Εκεί παρεμβαίνουν τα στελέχη, επιβραβεύοντας την απόφαση που πήραν να φύγουν από το κακοποιητικό περιβάλλον και μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία και την ενδυνάμωση αρχίζουν να αισθάνονται πιο σίγουρες για τον εαυτό τους και την ασφάλεια του πλαισίου. «Υπάρχει ένα μικρό ποσοστό γυναικών που παρουσιάζουν το σύνδρομο της Στοκχόλμης και συνήθως είναι και εκείνες που επιστρέφουν στο θύτη. Όμως, είναι πολύ μικρός ο αριθμός των γυναικών που φιλοξενούνται και ξαναγυρίζουν εκεί˙ οι περισσότερες είναι αποφασισμένες να μην επιστρέψουν στο κακοποιητικό περιβάλλον και μέσα από την ενεργοποίηση της συμβουλευτικής διαδικασίας και της ψυχοκοινωνικής στήριξης ενισχύονται ακόμη πιο πολύ», εξηγεί η ομάδα.

Όσες γυναίκες βρίσκονται εκεί, νιώθουν την ανάγκη να αισθανθούν ότι δεν διατρέχουν πια άμεσο κίνδυνο. «Οι διευθύνσεις των ξενώνων είναι απόρρητες, οι γυναίκες όμως μπορούν να κινούνται ελεύθερα. Αξιολογούν οι ίδιες πώς πρέπει να κινηθούν και ποια σημεία είναι απαγορευτικά ώστε να μην εντοπιστούν από το θύτη. Έπειτα κινούνται άμεσα διαδικασίες για ασφαλιστικά μέτρα, απαγορεύοντας στο άτομο που κακοποιεί να πλησιάζει εκείνες, τα παιδιά, τους/τις συγγενείς ή τους/τις μάρτυρες οπουδήποτε ώστε να είναι ακόμα πιο ασφαλείς», διευκρινίζει η ομάδα του Ξενώνα.

Οι ίδιες θέλουν να νιώσουν, επίσης, πιο προστατευμένες μακριά από τα πρόσωπα που κατακρίνουν τις αποφάσεις και τις επιλογές τους. Ειδικά στα Social Media γίνονται κατά καιρούς ακραίες τοποθετήσεις εναντίον τους, που ξαφνιάζουν. Σχόλια που επιρρίπτουν την ευθύνη για τη βία στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας. «Δυστυχώς, υπάρχουν άνθρωποι που ακόμα θεωρούν τη γυναίκα ασθενές φύλο με συγκεκριμένο ρόλο μέσα στην οικογένεια˙ υπάρχει προκατάληψη, ρατσισμός και ομοφοβία, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η τάση να ενοχοποιείται το θύμα στη συνείδηση κάποιων και όχι ο θύτης», σημειώνουν στελέχη του Ξενώνα.

Η Κατερίνα Διδασκάλου από την πλευρά της λέει: «Αν κοιτάξουμε κι εκτός Ελλάδας, θα δούμε κι επίσημα από το κράτος ότι η γυναίκα είναι σε υποδεέστερη μοίρα, ως πολίτης. Αρκεί να αντιληφθούμε ότι αυτό που συμβαίνει στο Ιράν, στο Αφγανιστάν, είναι πολύ δίπλα μας. Οι γυναίκες είναι κάτι περισσότερο από πράγμα. Κάτι λίγο περισσότερο, δηλαδή. Πιστεύω ότι ακόμη και οι θύτες είναι θύματα κακοποιητικής συμπεριφοράς που δυστυχώς δεν κατάφεραν να την αποτινάξουν και την επαναλαμβάνουν λυπηρά στους συνανθρώπους και στους συντρόφους τους, δυστυχώς», κάτι που επιβεβαιώνει και ο ψυχολόγος του Ξενώνα, Θάνος Παπαδόπουλος.

Πάνω στις σκληρές τοποθετήσεις, η ηθοποιός υπογραμμίζει: «Η κριτική δείχνει άνθρωπο που αποφεύγει να ασχοληθεί με τα δικά του. Κανείς δεν μπορεί να κρίνει κάποιον για το πότε λέει κάτι, είναι γελοίο. Ο καθένας έχει τις δικές του αντοχές και παίρνει τις δικές του αποφάσεις και τον δικό του χρόνο για αυτές τις αποφάσεις. Ας μη γινόμαστε συνεχώς τιμητές, όπως έλεγαν οι Ρωμαίοι. Ας κοιτάζουμε λίγο το δικό μας σκοτάδι, έτσι θα καταλάβουμε».

Μακριά από το σκοτάδι και προσεγγίζοντας το φως, κάθε γυναίκα οφείλει να αισθάνεται όμορφη. «Να το πιστεύει, να το αισθάνεται, να το υπενθυμίζει στον εαυτό της μπροστά στον καθρέφτη. Να μην ξεχνάει να χαϊδεύει το μικρό παιδί μέσα της», μου λέει στο τέλος η «Ερατώ». Μόνο τότε θα επουλωθούν τα ψυχικά και σωματικά τραύματα.

Δείτε παρακάτω το βίντεο από την επίσκεψη.

*Θερμές ευχαριστίες στον Δήμο Πειραιά και την αντιδήμαρχο Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών, Κυριακή Μπουρδάκου για τη φιλική υποδοχή στον Ξενώνα Φιλοξενίας Γυναικών Θυμάτων Βίας.