Η μεγαλύτερη ιδιοφυία στην ιστορία της ανθρωπότητας υπέγραψε το επιστημονικό έργο της ζωής του με τη συνδρομή της γυναίκας του Μιλέβα Μάριτς, στην οποία δεν αναγνώριζε μόνο το μυαλό, αλλά και το ελεύθερο πνεύμα της. «Είμαι μόνος με όλους, εκτός από εσένα», της έγραφε ο Αϊνστάϊν στις 3 Οκτωβρίου 1900.

«Πόσο ευτυχισμένος είμαι που βρήκα κάποιον σαν κι εσένα, ίσο με μένα σε όλα τα σημεία, εξίσου δυνατό κι αυτόνομο». Γνωρίστηκαν το 1896, όταν έμπαιναν στο Πολυτεχνείο. Σε λίγα χρόνια, το κορίτσι από τη Βοϊβοντίνα μένει έγκυος. Αμφότερες οι οικογένειές τους αντιτίθενται στο γάμο –εκείνος Εβραίος, εκείνη όχι αρκετά καθώς πρέπει. Η σχέση τους στην παρανομία, τα χρήματα ελάχιστα. Η κόρη τους Λίσερλ γεννιέται εκτός γάμου το 1902, κάτι εξαιρετικά απαράδεκτο για την εποχή, και εκείνοι σκέφτονται μέχρι και τη λύση της υιοθεσίας. Ομως σύντομα, ο Αϊνστάϊν, που είχε ήδη πάρει την ελβετική υπηκοότητα βρίσκει δουλειά στη Βέρνη και στις 3 Ιανουαρίου του 1903 παντρεύονται. Αποκτούν άλλους δύο γιους. Ο επιστήμονας εξελίσσεται διαρκώς, εκείνη συνεισφέρει τα μέγιστα στις έρευνές του.

Ωστόσο εγκαταλείπει τις προσωπικές της φιλοδοξίες, κυρίως εξ΄ αιτίας της πνευματικής καθυστέρησης του δεύτερου γιού τους. Η σχέση δυσκολεύει: ο σύζυγος φέρεται εγωιστικά και μάλλον αδιάφορα ως προς τα καθημερινά προβλήματα. Γίνεται διάσημος και αποδέχεται δουλειές στο εξωτερικό, παρά τις αντιρρήσεις της Μιλέβα, που προτιμά να ζουν στη Ζυρίχη. Διδάσκει στην Πράγα, γίνεται διδάκτωρ στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, διευθύνει την Ακαδημία Επιστημών στην Προύσα και το Ινστιτούτο Φυσικής του Βερολίνου.

Η Μιλέβα δεν τον ακολουθεί στο Βερολίνο, εκείνος σχετίζεται με την ξαδέλφη του Ελσα και το διαζύγιο που βγαίνει το 1919 επιτρέπει στον Αλμπερτ να ξαναπαντρευτεί. Οσο για εκείνη… ζει την υπόλοιπη ζωή της δυστυχισμένη, ασχολούμενη αποκλειστικά με τον ψυχωτικό γιο της. Οταν εκείνος θα λάβει το Νόμπελ Φυσικής το Νοέμβριο του 1921, θα την ψάξει στη Ζυρίχη για να της αναγνωρίσει και τη δική της συμμετοχή σε αυτό. Θα της γράψει πολλές φορές ότι μόνο εκείνη αγάπησε. Χωρίς ανταπόκριση πια.

«Αγαπητή Δεσποινίς,

Η επιθυμία να σου γράψω τελικά νίκησε την ενοχική μου συνείδηση που δεν έχω απαντήσει στο γράμμα σου τόσο καιρό, και η οποία με βοήθησε να αποφύγω το κριτικό σου μάτι. Αλλά τώρα, παρόλο που λογικά είσαι θυμωμένη μαζί μου, πρέπει τουλάχιστον να μου δώσεις το ελαφρυντικό ότι δεν κρύφτηκα πίσω από αδύναμες δικαιολογίες, και που σου ζητώ απλά και άμεσα συγχώρεση και - μια απάντηση όσο το δυνατόν συντομότερα.
[…]

Αν δεν έχεις αντίρρηση να σου δώσω κάποια συμβουλή (εντελώς ανιδιοτελώς;), πρέπει να επιστρέψεις το συντομότερο δυνατόν, γιατί όλα όσα χρειάζεσαι για να καλύψεις τα μαθήματά σου μπορούν να βρεθούν πυκνογραμμένα στα σημειωματάριά μας… Θα πρέπει, βέβαια, να εγκαταλείψεις το παλιό σου αγροτικό δωμάτιο που τώρα καταλαμβάνει ένας μικροαστός από τη Ζυρίζη… σου αξίζει, μικρή φυγάδα!
Αλλά τώρα πίσω στα βιβλία. Καλές ευχές, ο δικός σου
Άλμπερτ Αϊνστάιν»

Σε ένα γράμμα του 1899, γραμμένο ενώ επισκεπτόταν την οικογένειά του κατά τη διάρκεια των ανοιξιάτικων διακοπών, ο Αϊνστάιν εκφράζει το αίσθημα ότι βρήκε την αδελφή ψυχή του σε αυτήν:

«Περνάω υπέροχα στο σπίτι. Έχω περάσει μεγάλο μέρος του χρόνου μου ασχολούμενος με τις εσωτερικές χαρές, δηλαδή, τρώγοντας πολύ και καλά, κάτι που ήδη με έκανε να υποφέρω λίγο από την αγαπημένη μας “ποιητική πάθηση”, όπως την εποχή στο σπίτι των Στερν, όταν για ώρες καθόμουν δίπλα σου, γοητευτική μου σύντροφε στο τραπέζι. Τότε αποκαλύφθηκε σε μένα με σκληρές αποχρώσεις πόσο στενά συνδέονται οι ψυχικές και οι πραγματικές μας ζωές».

Η εξελισσόμενη οικειότητα μεταξύ του Άλμπερτ Αϊνστάιν και της Μιλέβα Μάριτς είναι εμφανής στις τρυφερές τους ανταλλαγές, με ψευδώνυμα όπως «Johnnie» για τον Άλμπερτ και «Dollie» για τη Μιλέβα, που συμβολίζουν έναν βαθύ συναισθηματικό δεσμό.

Αυτή η μετάβαση από επίσημες προσφωνήσεις σε τρυφερά υποκοριστικά υποδηλώνει μια σημαντική συναισθηματική εγγύτητα, όπως φαίνεται σε μια επιστολή με ημερομηνία 28 Σεπτεμβρίου 1899, όπου ο Αϊνστάιν γράφει:
«Ήταν ωραίο εκ μέρους σου, γλυκό μου κορίτσι, να μου γράψεις ενώ έχεις τόσο επίπονη δουλειά να κάνεις. Αλλά πρέπει, επίσης, να ξέρεις ότι τα γράμματά σου με κάνουν τόσο χαρούμενο που όλοι με κοροϊδεύουν γι' αυτό. Θα πρέπει να κατάπιες πολύ σκόνη από βιβλία πρόσφατα, καημένη μου, αλλά σύντομα θα τελειώσει — ξέρω πώς νιώθεις. Έχω γίνει κι εγώ βιβλιοσκώληκας τελευταία, προσπαθώντας να δουλέψω πάνω σε διάφορες ιδέες, μερικές από τις οποίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες… Θα επιστρέψω στο “μέρος μας” γύρω στις 15. Ανυπομονώ να επιστρέψω γιατί εξακολουθεί να είναι το πιο όμορφο και ζεστό μέρος που μπορώ να σκεφτώ».

«Όταν δεν είμαι μαζί σου, νιώθω σαν να μην είμαι ολόκληρος. Όταν κάθομαι, θέλω να περπατήσω· όταν περπατώ, ανυπομονώ να πάω σπίτι· όταν διασκεδάζω, θέλω να μελετήσω· όταν μελετώ, δεν μπορώ να κάτσω ήρεμος και να συγκεντρωθώ· και όταν πάω για ύπνο, δεν είμαι ικανοποιημένος με το πώς πέρασα την ημέρα.

…τρυφερά φιλιά από τον,
Αλμπερτ»