Σε κάποια φάση της ζωής μας, όλοι έχουμε νιώσει εξάντληση, λύπη και ευερεθιστότητα. Αν τα συναισθήματα και οι αισθήσεις αυτές επιμένουν για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τί ακριβώς είναι αυτό που βιώνει και τί χρειάζεται να κάνει για να το αντιμετωπίσει. Πόσο μάλλον, όταν αρκετά από τα συμπτώματα του burnout και της κατάθλιψης είναι, πολλές φορές, κοινά: απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που συνήθως μας άρεσαν, συνεχής συναισθηματική εξάντληση, αίσθηση κενού ή απόγνωσης. Ευτυχώς, μπορούμε πάντα ν’ ανατρέξουμε στους ειδικούς που μας παραθέτουν τα χαρακτηριστικά του burnout και εξηγούν την -ειδοποιό- διαφορά του από την κατάθλιψη.

Τι είναι το burnout

“Όταν βιώνουμε burnout, νιώθουμε ότι χάνουμε αργά και σταθερά την ενέργεια μας σε μία παρατεταμένη, γεμάτη άγχος περίοδο ενώ παράλληλα αισθανόμαστε υπερφορτωμένοι και πελαγωμένοι” σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέα Bridgit Dengel Gaspard. “Για να το θέσουμε πιο απλά, το burnout είναι εξάντληση. Νιώθεις καταβεβλημένος και δεν έχεις την αντοχή για τίποτα παραπάνω από το να βγάλεις τη μέρα. Όταν τα πράγματα είναι πραγματικά άσχημα, δεν μπορείς καν να σηκωθείς από το κρεβάτι σου” εξηγεί.

Παρόλο που το burnout σχετίζεται κυρίως με την εργασία, η Gaspard τονίζει πως δεν περιορίζεται μόνο στα επαγγελματικά περιβάλλοντα. Οι άνθρωποι που προσφέρουν φροντίδα σε μέλη της οικογένειας συχνά παλεύουν επίσης με αυτό. Συνήθως, μπαίνει -αρχικά- αθόρυβα στη ζωή μας και αναπτύσσεται σταδιακά. Έτσι, μπορεί να μην αντιληφθείς καν ότι οδεύεις προς το burnout παρά μόνο όταν έχει ήδη αρχίσει να εκδηλώνεται. Η Gaspart εξηγεί πως όταν φτάσεις σε αυτό το σημείο, αυτό που πραγματικά χρειάζεσαι είναι ξεκούραση. Αν για κάποιους λόγους οι συνθήκες δεν το επιτρέπουν, ενδέχεται να πυροδοτηθούν συναισθήματα αδυναμίας και απελπισίας που ενισχύουν το burnout, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Τα συμπτώματα του burnout

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια LaQuita McNickles, τα συμπτώματα του burnout εκδηλώνονται με ποικίλους τρόπους. Μπορεί να νιώσει κανείς σωματικά συμπτώματα καθώς και αλλαγές σ’ ότι αφορά τη συναισθηματική και πνευματική ευεξία του. Σύμφωνα με την ίδια, όλα τα παρακάτω αποτελούν πιθανά συμπτώματα του burnout.

• Συναισθήματα θυμού ή λύπης

• Κόπωση ή έλλειψη ενέργειας

• Συναισθήματα απελπισίας, απόγνωσης ή ανημπόριας

• Απάθεια, αδιαφορία

• Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος

• Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης

• Αναποφασιστικότητα

• Αίσθηση έντασης (ή ότι είναι κανείς “στα όριά του”)

• Αλλαγές στην όρεξη και τη διατροφή

• Κυνισμός

• Αίσθηση αποστασιοποίησης και έλλειψης ενδιαφέροντος

• Έλλειψη κινήτρου

• Σωματικές αδιαθεσίες που περιλαμβάνουν αυξημένες γαστρεντερικές διαταραχές, τρίξιμο δοντιών, συμπτώματα κρυολογήματος και πονοκεφάλους.

“Τα συμπτώματα του burnout μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο αλλά συχνά περιλαμβάνουν την αίσθηση ότι νιώθει κανείς πελαγωμένος και αγχωμένος, ότι έχει πεσμένη ενέργεια, νιώθει κυνικά ή αρνητικά για τη δουλειά του και παλεύει για να συγκεντρωθεί στα καθήκοντά του” λέει ο Νεοϋορκέζος ψυχοθεραπευτής Jed Turnbull. “Το burnout συνδέεται συνήθως με κάτι συγκεκριμένο, όπως η δουλειά, το εργασιακό σου περιβάλλον, οι συνάδελφοι ή οι προϊστάμενοι σου” εξηγεί.

Αν πιστεύεις ότι μπορεί να βιώνεις burnout, ο Dr Turnbull προτείνει να κάνεις τις παρακάτω σημαντικές ερωτήσεις στον εαυτό σου:

• Νιώθω συνεχώς εξάντληση;

• Δυσκολεύομαι να απολαύσω τη δουλειά μου ή τα χόμπυ μου;

• Νιώθω πως βρίσκομαι συνεχώς υπό πίεση;

• Αποσύρομαι από κοινωνικές δραστηριότητες ή σχέσεις;

• Έχω προβλήματα με τον ύπνο μου;

Αν έχεις απαντήσει ναι στις περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις, μπορεί να βιώνεις burnout λέει ο Dr. Turnbull.

Κατάθλιψη vs burnout

Ενώ η κατάθλιψη έχει πολλά ίδια συμπτώματα με το burnout (που περιλαμβάνουν την απώλεια ενδιαφέροντος για πράγματα που κάποτε κανείς απολάμβανε, αλλαγές στην όρεξη και αϋπνία ή υπερβολικό ύπνο) η αιτία τους είναι αρκετά διαφορετική. “ Μιλώντας γενικά, το burnout σχετίζεται με επαγγελματικούς τομείς ενώ η κατάθλιψη μπορεί να πυροδοτηθεί, να επιδεινωθεί και να διατηρηθεί από μία ποικιλία παραγόντων όπως οι γενετικοί παράγοντες και τα αρνητικά ή τραυματικά γεγονότα ζωής” λέει η κλινική ψυχολόγος Vivian Oberling. “Το burnout, επίσης, δεν αποτελεί ιατρική διάγνωση παρόλο που αν δεν το αντιμετωπίσει κανείς μπορεί να αρχίσει να επηρεάζει την πνευματική και σωματική υγεία ενός ανθρώπου” επισημαίνει.

Αν κανείς αφαιρέσει τη μεγαλύτερη πηγή στρες από τη ζωή του -βρίσκοντας π.χ μία καινούργια δουλειά- και διαπιστώσει άμεση ανακούφιση το πιθανότερο είναι ότι βίωνε burnout λέει η Dr. Oberling. Όταν πρόκειται για κατάθλιψη, δεν είναι εγγυημένο ότι αφαιρώντας έναν συγκεκριμένο αγχωτικό παράγοντα κάποιος θα ανακουφιστεί από τα συμπτώματα της χωρίς άλλη θεραπεία ή αλλαγές στον τρόπο ζωής. Και αυτό ισχύει ειδικότερα για τους άνθρωπους που έχουν γενετική προδιάθεση στην κατάθλιψη.

“Αν παρατηρήσεις οτι βιώνεις συμπτώματα κατάθλιψης ή burnout και αυτό επηρεάζει σημαντικά την δυνατότητά σου να λειτουργήσεις στην καθημερινότητα, τότε συστήνεται ανεπιφύλακτα να μιλήσεις σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας” λέει η doctor Oberling. “Ένας επαγγελματίας θα μπορέσει να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τί συμβαίνει και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να θεραπευτούν τα συμπτώματα ώστε να επέλθει ανακούφιση το συντομότερο δυνατόν”.

*Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Istockphoto.com