Η αθάνατη δεκαετία του ’90 και ο αιώνιος αντίκτυπός της

Διαφορετικές εποχές εμπνέουν τη μόδα και τις πασαρέλες, αλλά τις τελευταίες πολλές σεζόν, μια εποχή αποτελεί την κυρίαρχη πηγή έμπνευσης για τους σχεδιαστές: η δεκαετία του 1990. Παρόλο που δεν έχουμε διανύσει ούτε τα μισά της δικής μας δεκαετίας, οι σημερινές τάσεις είναι υποπροϊόν σημαντικών σχεδιαστών και συλλογών από τη δεκαετία του ’90, όπως ο μινιμαλισμός του Calvin Klein, το grunge του Marc Jacobs για τον Perry Ellis και ο αισθησιασμός του Gucci του Tom Ford. Κάθε εποχή της μόδας επιστρέφει για να αναβιώσει, αλλά ο μινιμαλισμός της δεκαετίας του ’90 δείχνει να είναι πιο ανθεκτικός στον χρόνο και αντέχει χάρη στην nostalgia, το ανανεωμένο ενδιαφέρον για την ατομικότητα και της όλο και πιο στενής σχέσης μεταξύ μόδας και celebrities.

Kαθώς βαλλόταν από μια οικονομική ύφεση, το πολιτικό τοπίο των αρχών της δεκαετίας του ’90 επηρέασε βαθιά το στιλ. Η αρχή της δεκαετίας στιγματίστηκε από δύο διαφορετικά οράματα της μόδας, και τα δύο ως αντίδραση στην πολιτιστική και στιλιστική υπερβολή της δεκαετίας του ’80. Η πρώτη ήταν το grunge, μια τάση που αναπτύχθηκε από τη γενικά απαθή -στην καλύτερη περίπτωση- και ανταγωνιστική -στη χειρότερη- στάση των νέων καταναλωτών απέναντι στην οικονομική και κοινωνική ανισότητα.

Η Colleen Hill, επιμελήτρια κοστουμιών και αξεσουάρ στο Μουσείο στο FIT, γράφει στο βιβλίο της Reinvention and Relentlessness (2021): Fashion in the Nineties, «Οι επικρίσεις για τα πανάκριβα, επηρεασμένα από τα grunge σχέδια του Marc Jacobs και άλλων, συχνά επικεντρώνονταν στο γεγονός ότι αυτό ήταν ένα λουκ που θα μπορούσε να δημιουργηθεί από μεταχειρισμένα ρούχα…, ή σε μια ποικιλία πολύ φθηνότερων εναλλακτικών”.

Αξιομνημόνευτο αλλά φευγαλέο, το grunge ξεπεράστηκε από τον μινιμαλισμό. Όπως σημειώνει η Hill στο βιβλίο της, “αν και η φαντασία στη μόδα είναι αναμφισβήτητα σημαντική, το ίδιο ισχύει και για τα ρούχα που έχουν θέση στην καθημερινή ζωή. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό κατά τη δεκαετία του 1990, καθώς η μόδα προερχόταν από μία εποχή που χαρακτηρίστηκε από τόσο ζωηρή φαντασία που είχε αφήσει τη μέση γυναίκα να αναρωτιέται τελικά πού ταιριάζει αυτή (και η γκαρνταρόμπα της)”.

Εμπνευσμένες από ευκολοφόρετες σιλουέτες για τη σύγχρονη γυναίκα, οι συλλογές των brands όπως η Prada, ο Helmut Lang και ο Jil Sander χρησιμοποίησαν το υλικό, το σχήμα και το χρώμα με νέους, πρακτικούς τρόπους που μπορούσαν να προσελκύσουν ένα ευρύτερο κοινό σε μια εποχή που οι καταναλωτικές συνήθειες ήταν μειωμένες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το νάιλον σακίδιο πλάτης της Miuccia Prada έγινε ένα πρώιμο είδωλο της δεκαετίας, περιζήτητο για την απλότητα και την ανθεκτικότητά του. Η πορεία των αρχών της δεκαετίας του ’90 φαίνεται να αντανακλάται στη δεκαετία του 2020.

Η δεκαετία του 2020 γνώρισε ύφεση, ραγδαίο πληθωρισμό και μια παγκόσμια πανδημία, τα οποία κλόνισαν την ικανότητα και την επιθυμία για δαπάνες. Ακολουθώντας τα χνάρια της Gen X, οι Millennials και η Gen Z αναζητούν έμπνευση από μια εποχή που ενθάρρυνε την προσωπικότητα μέσα στον μινιμαλισμό.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η Δύση γνώρισε μια οικονομική ανάκαμψη που άλλαξε διαμόρφωσε διαφορετικά τις καταναλωτικές συμπεριφορές. Στην Gucci, ο Tom Ford σηματοδότησε την επιστροφή στην πολυτέλεια μετά την ύφεση. Αυτή δεν ήταν η πολυτέλεια της δεκαετίας του ’80, αλλά μια λιτή προσέγγιση που προσέφερε κομψά ρούχα, τολμηρά διακοσμητικά στοιχεία και αισθησιακά υφάσματα. Ο μινιμαλισμός, ο οποίος εδραιώθηκε από trendsetters όπως η Carolyn Bessette-Kennedy, η Carine Roitfeld και η Gwyneth Paltrow, βρήκε τα πατήματά του και συνδέθηκε με το “chic city girl”. Αν και η οικονομική ανάπτυξη δεν έχει φτάσει ακόμη στη δεκαετία του 2020, η αντανάκλαση των 90s στη βιομηχανία δείχνει την επιθυμία για μια παρόμοια μεταστροφή στην αισιοδοξία και την ευημερία μετά από χρόνια υπαρξιακού τρόμου και τάσεων που έρχονται και φεύγουν μέσα σε μήνες, εβδομάδες, ακόμη και ημέρες.

Οι “core” τάσεις έχουν οδηγήσει στην επιθυμία για έναν πιο απλό τρόπο ζωής αλλά και πιο απλή μόδας. Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι, μια “core” τάση είναι μια εξειδικευμένη τάση που γίνεται δημοφιλής μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Αν και είναι δύσκολο να εντοπίσουμε πού ή πότε ακριβώς επινοήθηκε το “core”, το “normcore”, μια ουδέτερη ως προς το φύλο αισθητική που αποθέωνε τα απλά ρούχα, εμφανίστηκε σαν όρος στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Με την άνοδο του TikTok, τα core trends επέστρεψαν. Οι τάσεις “core” (Barbiecore, fairycore, balletcore, cottagecore) περιστρέφονται γύρω από μία αισθητική η καθεμία και λένε ότι χαρακτηρίζουν, όχι μόνο τη μόδα, αλλά και τον τρόπο ζωής εκείνου που επιλέγει να τις υιοθετήσει. Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη μόδα της δεκαετίας του 1990 είναι εν μέρει μια αντίδραση σε έναν κύκλο τάσεων που οι γυναίκες είναι σχεδόν αδύνατο να προλάβουν να ακολουθήσουν. Και ανούσιο εδώ που τα λέμε.

Τώρα, σχεδιαστές και καταναλωτές αρχίζουν να επενδύουν στο προσωπικό στιλ και τη βιωσιμότητα σε αντίθεση με τις τάσεις με διάρκεια ζωής δύο εβδομάδων. Στρέφονται στη δεκαετία του ’90 και προσφέρουν ένα νοσταλγικό όραμα που είναι αιώνιο.

Η δεκαετία του ’90 ήταν γεμάτη με γνωστά πρόσωπα που ταυτίστηκαν με την κουλτούρα της εποχής, με τις “Supers” να σηματοδοτούν μια νέα εποχή και να αλλάζουν για πάντα τη σχέση μεταξύ μόδας και celebrities. Μέχρι την άνοδο της Cindy Crawford, της Naomi Campbell, της Christy Turlington, της Kate Moss, της Claudia Schiffer, της Tyra Banks και της Linda Evangelista, τα ρούχα ήταν πιο διάσημα από τα μοντέλα.

Οι Supers έφεραν προσωπικότητα στη βιομηχανία της μόδας, ενθαρρύνοντας την ατομικότητα. Οι ξεχωριστές προσωπικότητές τους έλαμψαν στις πασαρέλες, στα fashion editorials και στο εξώφυλλο της Vogue. Αμέτρητες φωτογραφίες έδειχναν μοντέλα off duty να φορούν τις δικές τους εκδοχές των τάσεων. Τo ενδιαφέρον για το τι φορούν οι stars αυξήθηκε, αυτό οδήγησε τόσο το κόκκινο χαλί όσο και τις καθημερινές εμφανίσεις να φτάσουν να γίνουν ακριβώς το αντίθετο: άκρως στιλιζαρισμένες, απαιτώντας μια ομάδα επαγγελματιών για να «χτίσουν» τις τέλειες εμφανίσεις των σημερινών ambassadors οίκων όπως η Zendaya, η Rihanna, η Kim Kardashian και η Kim Kardashian.

Ίσως όμως να βλέπουμε μια επιστροφή στην ανόθευτη αισθητική της δεκαετίας του ’90 ως απόρριψη της καλλιεργημένης εικόνας του Instagram.

Η ανάδειξη της δεκαετίας του ’90 δεν απαιτεί από έναν σχεδιαστή να περιορίσει τη δημιουργικότητα του σε ένα πολύ συγκεκριμένο αισθητικό πλαίσιο. Η μόδα της δεκαετίας ήταν ταυτόχρονα πρακτική και ρομαντική, απλή και λεπτομερής, προσεγμένη και αβίαστη. Στον οίκο Gucci, ο creative director Sabato de Sarno εξερευνά και επαναφέρει μινιμαλιστικά θέματα και σέξι σιλουέτες σε μια αναβίωση του χαρακτηριστικού στιλ του Ford. Με αυτόν τον τρόπο, ο de Sarno απομακρύνθηκε από το μαξιμαλιστικό όραμα του Alessandro Michele.

Η διαρκής πολιτιστική απήχηση της δεκαετίας του ’90 είναι μια σαφής ένδειξη ότι ο πολιτισμός και η μόδα αλληλοεπηρεάζονται. Η δεκαετία του ’90 ήταν μια δεκαετία με φιλοδοξίες. Μια οικονομία που πάλευε να ανθίσει, οδηγώντας σε μια μεταμοντέρνα κοινωνία που καλωσόρισε την ιδιαιτερότητα, με αποτέλεσμα εμβληματικά ρούχα, τέχνη και εικόνες.

Για πολλούς, έμοιαζε με το τελευταίο μεγάλο σύνορο πριν από τη χιλιετία, μια δεκαετία βυθισμένη στην αβεβαιότητα και το φόβο αλλά με λαχτάρα για ελπίδα. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που τα σχέδια αυτής της περιόδου εμπνέουν σταθερά σχεδιαστές και καταναλωτές σήμερα.