Το staycation δεν είναι διακοπές  -να το ξεκαθαρίσουμε

Ακόμα και ο πιο κυνικός, ρεαλιστής, ωμός νους κλονίζεται αυτό το καλοκαιρινό μεσοδιάστημα. O Ιούλιος είναι, παραδοσιακά, ο μήνας μετάβασης, από το πριν στο μετά, από τη ρουτίνα της μηχανιστικής σκέψης στην προσδοκία, από το κάποτε στο τώρα. Ο Ιούλιος είναι, για παράδειγμα, ό,τι είναι η Τετάρτη για τις ημέρες της εβδομάδας, το διάστημα μεταξύ ύπνου και ξύπνιου.

Τον 7ο μήνα του χρόνου ούτε ο ερωδιός ούτε ο ίσκιος φοβίζουν τον έρωτα όπως γράφει ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στη «Μπαλάντα μιας μέρας του Ιουλίου», ενώ ο Νίκος Καρούζος στον Αλλόφρονα Ιούλιο σχολιάζει «σα να αισθάνομαι το σώμα μου στον ιδρώτα, λουσμένο μουσείο».

Καταμεσής του θέρους το μόνο που αναζητά ο λογισμός και το κορμί είναι ο πόθος -πόθος για κάτι ανώτερο, αλαφρύτερο, από αλλού φερμένο.

Αυτόν, στον συγκεκριμένο Ιούλιο, όμως, του 2024, που η πάλη ανάμεσα στο έλλογο και το ακαταλόγιστο θυμίζει μονομαχία στον κόκκινο ήλιο του μεσημεριού από σπαγγέτι γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε εμφανιζόμενη σε ένα άοκνο scroll down στις οθόνες μας μαζί με τις έκτακτες οδηγίες χρήσεως αντιμετώπισης το κύμα παρατεταμένου καύσωνα για άφθονη ενυδάτωση και ελαφριά ρούχα, όλα είναι αλλιώς.

Αυτόν τον συγκεκριμένο μήνα, λοιπόν, μία ακόμα λέξη προσγειώθηκε στα καντράν μας παραπλανώντας τα ραντάρ μας, αφήνοντάς μας μετέωρους, εκτεθειμένους και εκκρεμείς. Το hashtag #staycation εκ του stay (μένω) και του vacation (διακοπάρω), κοινώς κάθομαι στα αυγά μου έρχεται ως μαφιόζικο ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο πρόβλημα της ακρίβειας, της αδικίας και της ακύρωσης ή έστω μείωσης των καλοκαιρινών διακοπών για μια σεβαστή μερίδα του κόσμου.

Το λογοπαίγνιο staycation είναι η περίοδος κατά την οποία ένα άτομο ή μια οικογένεια μένει στο σπίτι και συμμετέχει σε δραστηριότητες αναψυχής και ξεσκάσματος σε απόσταση ημερήσιας εκδρομής από το σπίτι, ή σε απόσταση αναπνοής, ενώ η όποια εξόρμηση δεν απαιτεί διανυκτέρευση -αυτό που παλιότερα ονομάζαμε «τουρίστες στην πόλη μας» αλλά χωρίς την παραμικρή αίσθηση του τουρίστα -γηγενής all the way.  

Υπάρχει και ο όρος daycation, σαν ουρά του staycation, σαν κοροϊδία του εαυτού με μία μονοήμερη. Βέβαια, ενώ ξαφνικά το ένα άρθρο διαδέχεται το άλλο αναλύοντας τα υπέρ και τα κατά  της περιορισμένης αυτής κατάστασης, η λέξη υπάρχει χρόνια. Το Merriam-Webster αναφέρει την παλαιότερη χρήση του νεολογισμού στην εφημερίδα Cincinnati Enquirer της 18ης Ιουλίου 1944 τοποθετημένου μέσα στη φράση «κάντε ένα Stay-cation αντί για ένα Va-cation, φέτος».

Βρέθηκε σε μια λίστα με «Red-White-And-Blue Reminders» για τον μήνα Ιούλιο - μια λίστα που ανέφερε επίσης βόλτα τους κήπους της Νίκης και τη σημασία του να γράφει κανείς γράμματα στους στρατιώτες στο μέτωπο. Κι όλα αυτά δεν εμπεριέχονταν σε κανένα στοχαστικό, κεντρικό άρθρο γραμμένο από έναν συντάκτη που υποστήριζε την πολεμική προσπάθεια. Όχι. Ο όρος staycation και η λίστα στην οποία εμφανιζόταν συνόδευαν ολοσέλιδη διαφήμιση της μπύρας Felsenbrau Supreme.

Στη συνέχεια, το staycation χρησιμοποιήθηκε από τον Καναδό κωμικό, Μπρεντ Μπατ, στην τηλεοπτική εκπομπή Corner Gas, στο επεισόδιο Mail Fraud, το οποίο προβλήθηκε για πρώτη φορά στις 24 Οκτωβρίου 2005.

Η λέξη χρησιμοποιήθηκε ευρέως στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του 2008, όταν οι τιμές της βενζίνης έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ, οδηγώντας πολλούς ανθρώπους να περικόψουν τα έξοδα, συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιών, ενώ ο όρος εντάχθηκε στην έκδοση του 2009 του συλλογικού λεξικού Merriam-Webster's Collegiate Dictionary, την ώρα που το Lake Superior State University πρόσθεσε τη λέξη στον κατάλογο των απαγορευμένων λέξεων, την ίδια χρονιά.

Η παραπομπή εξηγούσε ότι οι διακοπές δεν είναι συνώνυμο του ταξιδιού και επομένως δεν είναι απαραίτητος ένας ξεχωριστός όρος για να περιγράψει κανείς τις διακοπές κατά τη διάρκεια των οποίων μένει στο σπίτι του.

Για την ιστορία να πούμε ότι οι μεγάλες καλοκαιρινές διακοπές, όπως τις ξέρουμε, επινοήθηκαν από τους Βικτωριανούς. Ο 19ος αιώνας γνώρισε τη βιομηχανική επανάσταση και την άνοδο του βιομηχανικού καπιταλισμού, όπου τα εργοστάσια ευημερούσαν και οι δομές εργασίας ήταν σαφώς και αυστηρά καθορισμένες και οριοθετημένες. Αυτό οδήγησε στην εμφάνιση διοικητικών επαγγελμάτων, όπως οι υπάλληλοι, και σε μια αναδυόμενη μεσαία τάξη.

Υπήρχε πιο δομημένος χρόνος εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας σε βάρδιες στα εργοστάσια και του ρεπό τις Κυριακές. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι της εργατικής τάξης είχαν ελεύθερο χρόνο προς χρήση, και από τη δεκαετία του 1890 ορισμένοι ειδικευμένοι εργάτες είχαν μισή μέρα το Σάββατο, οδηγώντας στη γέννηση του «Σαββατοκύριακου» - αν και αυτό δεν επισημοποιήθηκε παρά πολύ αργότερα στον 20ό αιώνα.

Αυτές οι νέες ώρες ελεύθερου χρόνου χρησιμοποιήθηκαν για να εξερευνήσουν τη γύρω ύπαιθρο και την παραλία, καθώς οι πόλεις επεκτείνονταν με εκθετικούς ρυθμούς. Η εργατική τάξη έκανε ημερήσιες εκδρομές και οι πλούσιοι έμεναν σε ξενοδοχεία κατά μήκος της ακτής, πολλά από τα οποία υπάρχουν ακόμη και σήμερα.

Τα ταξίδια ήταν προηγουμένως προσιτά μόνο στους πλούσιους, αλλά ένα επεκτεινόμενο σιδηροδρομικό δίκτυο σήμαινε ότι τα ταξίδια σε ολόκληρη τη Βρετανία ήταν ευκολότερα, ταχύτερα, φθηνότερα και πιο προσιτά από ποτέ. Η έκρηξη των σιδηροδρόμων ξεκίνησε τη δεκαετία του 1840 και μέχρι το 1850 είχαν τοποθετηθεί 6.000 μίλια σιδηροδρομικών γραμμών και 18.000 μέχρι το 1880. Αυτό σήμαινε ότι συνδέονταν τόσο οι μικρότερες πόλεις όσο και οι μεγάλες πόλεις.

Η άνοδος της μαζικής έντυπης λογοτεχνίας πήγε χέρι-χέρι με την άνοδο του σιδηροδρόμου - το βρετανικό στέλεχος των σιδηροδρομικών σταθμών WH Smith ιδρύθηκε για να πουλάει φτηνά βιβλία στους επιβάτες των τρένων, ένα ολοκαίνουργιο κοινό, καθώς προηγουμένως ήταν πολύ κακοτράχαλο να διαβάζει κανείς σε βαγόνι ή καρότσι.

Κάπως έτσι, βήμα-βήμα, φτάσαμε στο αναφαίρετο δικαίωμα των καλοκαιρινών διακοπών για τους εργαζομένους και την γλυκιά αποκοπή από την πραγματικότητα υπό των ήχο των τζιτζικιών και τη σκιά του αλμυρικιού, στη συνέχεια περάσαμε στα χοντροκομμένα πακέτα εμπειρίας του 21ου αιώνα και τώρα, πλέον, στον αποπνικτικό υπερτουρισμό και ξανά μανά στο #staycation.

Εάν αυτό δεν είναι ένα τρανό, εξαιρετικά αποκαρδιωτικό πισωγύρισμα, τότε τι είναι;