«Τι δια@@@ σκεφτόσασταν, κ. Zuckerberg;»

«Κύριε Zuckerberg έχετε ζητήσει συγγνώμη από τις οικογένειες των παιδιών; Θα θέλατε να το κάνετε τώρα;», ρώτησε ο ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τζος Χόλεϊ τον Mark Zuckerberg. Οι οικογένειες ήταν οι γονείς των παιδιών που η σεξουαλική εκμετάλλευση ή παρενόχληση μέσω social media τούς κόστισε τη ζωή τους. Εκείνος σηκώθηκε από τη θέση του, γύρισε προς τους γονείς, κάποιοι από τους οποίους ύψωσαν τις φωτογραφίες των παιδιών τους που κρατούσαν και τους είπε: «Συγγνώμη για όσα έχετε περάσει. Κανένας δεν θα έπρεπε να περνά όσα υπέφεραν οι οικογένειές σας. Για αυτό επενδύουμε τόσα πολλά και θα συνεχίσουμε να κάνουμε προσπάθειες για να διασφαλίσουμε ότι κανένας δεν αναγκάζεται να περνά αυτά που οι οικογένειές σας υπέφεραν».

Αυτή ήταν  η δεύτερη συγγνώμη που αναγκάζεται να ξεστομίσει ο επικεφαλής της Meta μέσα στο Κογκρέσο και η όγδοη που παρουσιάζεται ενώπιων του. Η πρώτη συγγγνώμη ήταν το 2018 στον απόηχο του σκανδάλου της Cambridge Analytica. Τότε στο απολογητικό του υπόμνημα ανέλαβε την ευθύνη αλλά υπερασπίζεται το δημιούργημά του. Φωτοτυπία συγγνώμης, και η τωρινή.

Ο διευθύνων σύμβουλος της Snap, Evan Spiegel, έκανε παρόμοια τοποθέτηση απευθυνόμενος στους γονείς παιδιών που είχαν πρόσβαση σε παράνομα ναρκωτικά μέσω του Snapchat. Οι γονείς περισσοτέρων από 60 εφήβων κατέθεσαν αγωγή σε βάρος της Snap στα τέλη του 2023, κατηγορώντας την εταιρεία ότι διευκόλυνε την απόκτηση ναρκωτικών, τα οποία τα παιδιά τους χρησιμοποίησαν σε υπερβολικές δόσεις.

«Λυπάμαι τόσο που δεν καταφέραμε να εμποδίσουμε αυτές τις τραγωδίες. Εργαζόμαστε πολύ σκληρά για να μπλοκάρουμε στην πλατφόρμα μας όλους τους όρους αναζήτησης που σχετίζονται με τα ναρκωτικά», τους είπε ο Spiegel.

Αν ήθελα πραγματικά κάτι, παρακολουθώντας από αυτήν την πλευρά του Ατλαντικού, την ακρόαση του Κογκρέσου για την κρίση της σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών στο διαδίκτυο, θα ήταν να είμαι μέσα στο «εγκληματικά» επιχειρηματικό μυαλό των πέντε CEO μέσων κοινωνικής δικτύωσης ειδικά την ώρα που οι δύο από αυτούς ζητούν συγγνώμη. Δηλαδή των Mark Zuckerberg της Meta, Evan Spiegel της Snap, Linda Yakarino του X, Shou Zi Chew του TikTok και Jason Citron του Discord.

Θα ήθελα να μάθω, ήταν ειλικρινείς; Ένιωθαν κάτι; Ή σκέφτονταν «πότε θα τελειώσει το μαρτύριο» για να επιστρέψουν στα δικά τους παιδιά, στη δική τους οικογένεια που έχουν προστατέψει αποτελεσματικά και να συνεχίσουν να λειτουργούν την πλατφόρμα τους ως μια «θετική δύναμη στον κόσμο», όπως έλεγε ο Zuckerberg όταν φοιτητής ακόμα στο Χαρβαρντ το 2004 δημιουργούσε το Facebook.

Τα περισσότερα media εχτές είχαν ως τίτλο για την είδηση που κάνει τον γύρο του κόσμου «κύριε Zuckerberg, έχετε αίμα στα χέρια σας». Ήταν η ανατριχιαστική έκφραση που χρησιμοποίησε η Ρεπουμπλικάνα  γερουσιαστής  Lindsay Graham, απευθυνόμενη στους CEO των social media, κατηγορώντας τους ότι οι εταιρείες τους «καταστρέφουν ζωές και απειλούν την ίδια τη δημοκρατία».

Για την ακρίβεια είπε: «Κύριε Zuckerberg, εσείς και οι υπόλοιπες εταιρίες που βρίσκεστε μπροστά μας, ξέρω πως δεν το θέλατε, αλλά έχετε αίμα στα χέρια σας. Έχετε ένα προϊόν που σκοτώνει ανθρώπους».

Δεν είχε άδικο, αν και η αλήθεια είναι ότι η αμερικανική δημοκρατία βρίθει από λαϊκιστικές κορώνες και ανάγκη για σόου. Ως μία τέτοια ευκαιρία ήταν και εκφράσεις σαν αυτή που χρησιμοποίησε το μέλος του Κογκρέσου για να «εκδικηθεί» τους δημιουργούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τα μάτια… των οικογενειών των παιδιών- θυμάτων που ήταν παρούσες αλλά και για να μαζέψουν ψήφους στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές.

Γιατί μη μου πείτε ότι πιστεύετε ότι τους στρίμωξαν με ανθρωποκεντρικό κίνητρό; Να θυμίσω εδώ ότι το Κογκρέσο ψήφισε μόνο έναν νόμο για την ασφάλεια των παιδιών την τελευταία δεκαετία και αυτή η ακρόαση ξεχώριζε σε σύγκριση με άλλες, μόνον λόγω των οικογενειών στην αίθουσα. Γι’ αυτό και το έντονο θεατρικό στοιχείο των Γερουσιαστών. Για να τις πείσουν ότι νοιάζονται.

Ωστόσο μία από τις ουσιαστικές στιγμές της ακρόασης ήταν όταν ο γερουσιαστής Ted Cruz πίεσε με την ρητορική του ερώτηση τον Mark Zuckerberg για τo εξής αδιανόητο: την προειδοποίηση που εμφανίζει το Instagram, η οποία ναι μεν ενημερώνει τους χρήστες ότι μια εικόνα μπορεί να αποτυπώνει τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιού, αλλά επιτρέπει να τη δουν.

«Τι δια@@@ σκεφτόσασταν, κ. Zuckerberg;», τον ρώτησε ο γερουσιαστής.

Ακριβώς αυτό. Γιατί να υπάρχει η προειδοποίηση και να μην υπάρχει παντελής απαγόρευση αυτού του περιεχομένου; Τι σκ…τα μπορεί να σκεφτόταν; Να σας πω τις πρώτες παρορμητικές σκέψεις μου, για να μπω με κάποιο τρόπο με το φτωχό μου το μυαλό στο δαιμόνιο μυαλό του Zuckerberg.

1. Ότι «εγώ ο πονηρός θα βάλω αυτή την προειδοποίηση για να καλύψω τα νώτα μου και να πετάξω το μπαλάκι της ευθύνης στον όποιο ανώμαλο παιδόφιλο θέλει να δει τέτοιες άρρωστες εικόνες και βίντεο».
2. Ότι «εγώ ο πονηρός, αν ξεφύγει καμία αδέσποτη φωτογραφία με άρρωστο περιεχόμενο, θα έχω ήδη προειδοποιήσει».
3. «Ότι εγώ ο πονηρός θα έχω τη δυνατότητα να αυξήσω με αυτόν τον τρόπο τους χρήστες μου».

Tί κάνουν λοιπόν οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για να προστατέψουν τα παιδιά μας; Ο Zuckerberg δικαιολογήθηκε μπροστά στο Κογκρέσο: «Είμαστε αφοσιωμένοι στο να προστατεύσουμε τους νέους ανθρώπους από την κακοποίηση στις υπηρεσίες μας, αλλά αυτό είναι μια συνεχής πρόκληση γιατί ενώ εμείς βελτιώνουμε τις άμυνές μας σε έναν τομέα, οι εγκληματίες αλλάζουν τις τακτικές τους και πρέπει να βρούμε νέες απαντήσεις».

Όπως ανέφερε: «Η Meta έχει εισάγει περισσότερα από 30 εργαλεία τα τελευταία οχτώ χρόνια, μεταξύ των οποίων ελέγχους που επιτρέπουν σε γονείς να θέτουν χρονικά όρια για τη χρήση εφαρμογών και έχουν δαπανηθεί 20 δισεκατομμύρια δολάρια για την ασφάλεια από το 2016 και πως απασχολεί περίπου 40.000 ανθρώπους για να αντιμετωπίσει αυτές τις ανησυχίες.

Αυτά που (δεν) κάνουν οι νομοθέτες και οι εταιρείες τεχνολογίας δεν είναι αρκετά.

Στις 11 Μαΐου 2022 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε Πρόταση Κανονισμού «για τη θέσπιση κανόνων με σκοπό την πρόληψη και την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών», με τη νομοθετική παρέμβαση να γίνεται γνωστή ως Child Sexual Abuse Regulation (CSAR) ή Child Sexual Abuse Material (CSAM).Η πρόταση δέχθηκε τα πυρά πάσης φύσεως ενδιαφερομένων μερών πρωτίστως για την πρόβλεψή της για παρακολούθηση των επικοινωνιών των Ευρωπαίων πολιτών, ως αποτέλεσμα των υποχρεώσεων που επιβάλλονται στους παρόχους υπηρεσιών φιλοξενίας, υπηρεσιών διαπροσωπικών επικοινωνιών και άλλων υπηρεσιών όσον αφορά τον εντοπισμό, την αναφορά, την αφαίρεση και τον αποκλεισμό γνωστού και νέου υλικού διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, καθώς και της άγρας παιδιών, το λεγόμενο grooming.

Στην Αμερική το νομοσχέδιο SHIELD θα ποινικοποιούσε την κοινοποίηση ή την απειλή για κοινή χρήση προσωπικών εικόνων χωρίς τη συναίνεση του ατόμου (η οποία είναι ευρέως γνωστή ως “πορνό εκδίκησης”). Αυτός είναι επίσης ένας ουσιαστικός τρόπος προστασίας παιδιών και ενηλίκων. Τι έγινε αντ’ αυτών; Τίποτα.

Οι εταιρείες τεχνολογίας από την άλλη έχουν επίσης πολύ περισσότερη δουλειά να κάνουν. Αν και μπορεί να ισχυρίζονται ότι δείχνουν στα παιδιά λιγότερο επιβλαβείς αναρτήσεις, εξακολουθεί να είναι ασαφές πώς εντοπίζουν τι είναι επιβλαβές.

Οι γερουσιαστές μεταξύ άλλων, τους ρώτησαν επανειλημμένα αν υποστηρίζουν τα νομοσχέδια που έχουν παρουσιαστεί για να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανησυχίες. Στο επίκεντρο της ακρόασης ήταν νομοσχέδιο για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο.

Το Snap ήδη έχει ταχθεί υπέρ του συγκεκριμένου νομοσχεδίου. Η Linda Yakarino δήλωσε για πρώτη φορά στην ακρόαση ότι και το Χ το στηρίζει. Οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Meta, του Discord και του TikTok αρνήθηκαν να υιοθετήσουν απευθείας τα νομοσχέδια, προκαλώντας την αντίδραση της Lindsay Graham. «Κατέληξα ότι δεν πρόκειται να υποστηρίξετε τίποτα από αυτά. Αν περιμένετε από αυτούς να λύσουν το πρόβλημα, θα πεθάνουμε περιμένοντας», ανέφερε χαρακτηριστικά η γερουσιαστής.

Πώς όμως να λύσουν το πρόβλημα όταν ο ίδιος ο δισεκατομμυριούχος Zuckerberg υποστήριξε στην εισαγωγή της ομιλίας του πως οι έρευνες δεν έχουν δείξει ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση ανάμεσα στη χρήση των social media και την κακή ψυχική υγεία των νέων; Φυσικά και τον γιούχαραν ειδικά όταν είχε προηγηθεί στην αρχή της ακρόασης, η αναπαραγωγή ενός βίντεο, που εμφανίζει παιδιά θύματα σεξουαλικού εκβιασμού, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Θα μου πείτε, γιατί μας ενδιαφέρει τι γίνεται και τι δε γίνεται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού; Γιατί όποιος κανόνας θεσπιστεί για την προστασία των παιδιών εκεί, θα αφορά και στα δικά μας παιδιά. Τις ίδιες πλατφόρμες χρησιμοποιούν, το ίδιο χάος αντιμετωπίζουν, τις ίδιες «γοητευτικές»  για το παιδικό και εφηβικό τους μυαλό, προκλήσεις, τον ίδιο ακριβώς κίνδυνο.

Το Φεβρουάριο του 2022 με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο, μαθητές- εθελοντές του Ευρωπαϊκού Μαθητικού Εθελοντικού Δικτύου «Yousmile» και του «Χαμόγελου του Παιδιού» πραγματοποίησαν έρευνα σε πλατφόρμες ανώνυμης συνομιλίας δημιουργώντας τρεις υποθετικούς χαρακτήρες κοριτσιών 14, 15 και 16 ετών.

Και τα αποτελέσματα ήταν συγκλονιστικά: Το 58% των χρηστών που είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 37 έτη, συνέχιζαν τις συνομιλίες ενώ γνώριζαν ότι συνομιλούν με ανήλικη. Ένας στους έξι ενήλικους χρήστες, με μέσο όρο ηλικίας τα 41 έτη, προχώρησε σε σεξουαλικοποίηση της συζήτησης, αποπλάνηση, πίεση για αποστολή φωτογραφικού υλικού ή κάποια μορφή συνομιλίας παραβιαστική για τα παιδιά. Και αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν έχει σύνορα.

Το πρώτο εξάμηνο του 2023 το «Χαμόγελο του Παιδιού» διαχειρίστηκε 84 κλήσεις στις τηλεφωνικές του γραμμές (Εθνική Γραμμή SOS 1056 και εφαρμογή chat 1056, Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης 116111, Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα Εξαφανισμένα Παιδιά 116000 και Εθνική Γραμμή για τους Αγνοούμενους Ενήλικες 1017) σχετικά με περιστατικά στο Διαδίκτυο. Από αυτές τις κλήσεις, το 42% αφορούσε σε προβληματική χρήση του διαδικτύου, το 15% σε σεξουαλικό διαδικτυακό εκβιασμό (sextortion), το 15% σε μηνύματα με σεξουαλικό περιεχόμενο (sexting) και ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά φαινόμενα cyberbullying, έκθεσης σε ακατάλληλο περιεχόμενο, εξαπάτησης για την απόκτηση προσωπικών δεδομένων (phishing), αποπλάνησης μέσω διαδικτύου (grooming) και προβληματικής μη σεξουαλικής συνομιλίας με ενήλικα.

Στην Ευρώπη δύο στα τρία παιδιά έχουν υποστεί σεξουαλική βλάβη στο διαδίκτυο, όπως προκύπτει από έρευνα που διεξήχθη από την «Economist Impact» το 2022 και δόθηκε στη δημοσιότητα από το παγκόσμιο κίνημα για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών «WeProtect Global Alliance». Ποιες κατηγορίες ανθρώπων πλήττονται περισσότερο; Το 79% των κοριτσιών (σε σύγκριση με το 57% των αγοριών), τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα και τα άτομα από εθνικές μειονότητες.

Η επικινδυνότητα θυματοποίησης ενός παιδιού αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία. Στις περισσότερες περιπτώσεις διαδικτυακής εκμετάλλευσης ή κακοποίησης πιο ευάλωτοι φαίνεται ότι είναι οι έφηβοι, ηλικίας άνω των 13 ετών γιατί τα παιδιά εφηβικής ηλικίας αποκτούν μεγαλύτερη εξοικείωση με τις δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο και τείνουν να πειραματίζονται περισσότερο εκθέτοντας την ιδιωτική τους ζωή κατά τη συνομιλία τους με αγνώστους. Παρολ’ αυτά το φαινόμενο φαίνεται να εξαπλώνεται και σε μικρότερες ηλικίες  στην έρευνα του «WeProtect Global Alliance» το ένα τέταρτο όσων έλαβαν σεξουαλικό περιεχόμενο από ενήλικους, ήταν ηλικίας 9-12 ετών, ενώ το 14% ήταν κάτω από εννιά ετών!

Ποιοι θα προστατέψουν τα παιδιά μας λοιπόν; Ίσως μόνον η οικογένεια. Mόνον εμείς.  Γιατί, όπως είπε η γερουσιαστής Lindsay Graham, αν περιμένουμε από τις εταιρείες τεχνολογίας –εδώ θα προσθέσω και από το πολιτικό σύστημα- θα πεθάνουμε περιμένοντας.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Getty/ Ideal Images