Ο Ai Weiwei, ο καλλιτέχνης που σήμερα είναι γνωστός όχι μόνο για την τέχνη και τον ακτιβισμό του, αλλά και για τη σταυροφορία του κατά της κινεζικής κυβέρνησης, χρησιμοποιεί το δημιουργικό του έργο ως όχημα για να μιλήσει κατά της λογοκρισίας, του εξευγενισμού της αγοράς τέχνης και για να επικρίνει την κυβέρνηση της Κίνας. Το 2011 συνελήφθη αφού η αστυνομία είχε ερευνήσει το στούντιό του, είχε κατασχέσει υπολογιστές και είχε ανακρίνει βοηθούς του. Λίγο μετά την 81ήμερη κράτησή του, την οποία ακολούθησαν τέσσερα χρόνια de facto κατ’ οίκον περιορισμού, το στούντιό του στη Σαγκάη κατεδαφίστηκε.
Το 2014, λίγες ημέρες πριν το κυβερνητικό μουσείο Power Station of Art στη Σαγκάη διοργανώσει μια έκθεση αφιερωμένη στους νικητές του Βραβείου Σύγχρονης Κινεζικής Τέχνης, οι αξιωματούχοι της πόλης διέγραψαν το όνομά του από τον κατάλογο των καλλιτεχνών -αφαιρώντας από την έκθεση το διάσημο έργο του Sunflower Seeds- λόγω της ειλικρινούς κριτικής του στη συστηματική λογοκρισία.
Κάμποσα χρόνια πριν, το 1953, εδώ στα δικά μας, ο Γιάννης Τσαρούχης συμμετείχε στην έκθεση της ομάδας Αρμός στο Ζάππειο Μέγαρο και εξέθεσε στο πλαίσιο της ομαδικής αυτής έκθεσης το έργο του «Ναύτης καθιστός και γυμνό», το οποίο έδειχνε δύο άντρες σε ένα δωμάτιο, με τον πρώτο να φοράει ναυτική στολή και τον δεύτερο να είναι γυμνός, ξαπλωμένος χαλαρά στο κρεβάτι.
Το Βασιλικό Ναυτικό κατόπιν εντολής του αρχηγού της Αστυνομίας παρενέβη και αποκαθήλωσε το έργο μετά από άρνηση του σθεναρή άρνηση του Τσαρούχη και επιβολή με της άρχουσας απόφασης με βανδαλισμό του χώρου της έκθεσης. Ο Έλληνας καλλιτέχνης φυγαδεύτηκε για να μη συλληφθεί.
Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Σπύρος Μελάς, μετά το συμβάν, εξέπεμπε φωτιά και τσεκούρι μέσα από τα κείμενα του για προσβολή των συμβόλων και για τον τρόμο της ομοφυλοφιλίας στην κοινωνία.
Εβδομήντα χρόνια μετά, σήμερα, το 2023, το έργο της εικαστικού Γεωργίας Λαλέ με την ελληνική σημαία φτιαγμένη από ροζ, λευκά και κόκκινα σεντόνια γυναικών, θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, τα οποία δώρισαν συγγενείς τους στην καλλιτέχνιδα, αποσύρεται από το ελληνικό προξενείο της Νέας Υόρκης κατόπιν εντολής του Υπουργού Εξωτερικών. Το έργο είχε παρουσιαστεί στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο Neighborhood Guilt («Ενοχές της Γειτονιάς») και όπως είχε επισημάνει η ίδια η Λαλέ, στόχος του ήταν η ευαισθητοποίηση της κοινότητας για το θέμα της έξαρσης των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα.
Λίγο πριν, ο πρόεδρος της Νίκης, εκφραστής της βαθιάς και επικίνδυνης ακροδεξιάς πτέρυγας, μίλησε προσβεβλημένος για το έργο στα έδρανα της Βουλής, κραδαίνοντας μια φωτογραφία της ροζ σημαίας, επικαλούμενος παραποίηση του εθνικού συμβόλου.
«Η σημαία μας είναι γαλανόλευκη είπε».
«Σε γκαλερί να εκτεθεί, στο προξενείο όχι» ξεκαθάρισε ο Υπουργός Εξωτερικών.
Ίσως η μεγαλύτερη και πιο πικρή έκπληξη είναι αυτό που ακολούθησε της απόφασης καθαίρεσης του καλλιτεχνικού έργου της ροζ σημαίας.
«Τις Σουλιώτισσες τις γνωρίζει η Γεωργία Λαλέ;» ακούστηκε σε πρωινό, τηλεοπτικό πάνελ εν μέσω διαξιφισμών για την υπεράσπιση ή την απάρνηση της υπουργικής απόφασης. «Το προξενείο δεν είναι εκθεσιακός χώρος» πρόσθεσε κάποια επίτιμη καλεσμένη.
Ωστόσο, σε τέτοιες περιόδους συγκρούσεων μεταξύ της καλλιτεχνικής ελευθερίας και των μορφών αποσιώπησης είναι βασικό να έχουμε κατά νου τα λόγια του καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, David Freedberg: «Στο τέλος, όσοι προσπαθούν να λογοκρίνουν και να καταστρέψουν την τέχνη, μαρτυρούν τη δύναμή της -είτε το έργο θεωρείται σύμβολο για κάτι που μισούν ή αντιπαθούν, είτε απλά ένα βάζο».
Με άλλα λόγια «το δέντρο που κάνει καρπούς χτυπάνε» όπως έλεγε η σοφή γερόντισσα που είχε φάει τη ζωή με το κουτάλι.
*Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Instagram@georgia_lale_studio
