Μια ωδή στον (ταπεινό) ανεμιστήρα και ένα αντίο στο air condition

«Εσείς εκεί στην Αθήνα υπάρχετε συνέχεια μέσα στον κλιματισμό, ε;» μου λέει η γυναίκα πίσω από το ταμείο στο παντοπωλείο/καφενείο/κέντρο διερχομένων, στο γνωστό τοπόσημο του «Νικήτα» της Δονούσας, κοιτώντας με στα μάτια με μια κάποια ψυχοπόνια και ισιώνοντας την κλαρωτή ρόμπα της.

Κανένας θαυμασμός για την «αθηναϊκή τρυφή». Κανένα θάμπωμα από καθρεφτάκι. Μια σκέτη, καθαρή διαπίστωση με εξόχως καθορισμένη διατύπωση. Το ρήμα «υπάρχετε» δε ρησιμοποιείται τυχαία. Δε λέει, πιχί, «είσαστε» ή «βρίσκεστε». Τονίζει τον υπαρξισμό ως φιλοσοφική αναζήτηση αδιαφορώντας για το γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι οι επιλογές του,όπως θα έλεγε και ο Ζαν Πολ Σαρτρ.

Δε θυμάμαι τι ακριβώς της απάντησα, έχουν περάσει και κάποια χρόνια από τότε που πάτησα το πόδι μου στο πιο ντελικάτο νησί των Μικρών Κυκλάδων, αλλά θυμάμαι ότι δεν ξέχασα ποτέ αυτή τη φράση έκτοτε.

Η αλήθεια είναι ότι ουδέποτε είδα με καλό μάτι τους μηχανισμούς- κλουβιά των κλιματιστικών που κρέμονται στις προσόψεις των αθηναϊκών κτιρίων καταστρέφοντας τον όποιο αρχιτεκτονικό ρυθμό μπορεί να υπάρχει, γεμίζοντας κουτσουλιές από τα περιστέρια και χαλώντας το χρώμα των facade με τους εύκαμπτους σωλήνες που κρέμονται σαν ουρές μεταλλικών, γιγάντιων αρουραίων.

Η φυσική φθορά του χρόνου ενισχύεται πατόκορφα στην πρόσοψη της πόλης κι ας λένε ότι τα «ερκοντίσιον» σώζουν ζωές στις υψηλές θερμοκρασίες -αλήθεια είναι. Όπως αλήθεια είναι ότι ο κακός εξαερισμός μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου», να σταφιδιάσει το δέρμα, να μεγιστοποιήσει την πιθανότητα λοιμώξεων, να ξηράνει τα μάτια, να φέρει πονοκέφαλο, να προκαλέσει αλλεργία, να ρυπάνει την εξωτερική ατμόσφαιρα και, φυσικά, να μειώσει την αντοχή και ανοχή μας στη ζέστη.

Φέτος, που λιώνουν τα τσιμέντα τα κλιματιστικά έχουν πάρει φωτιά. Και φέτος που τα κλιματιστικά έχουν πάρει φωτιά η Πεντέλη (ξανα)κάηκε. Μια θλιβερή αλληλουχία, μια μερική διαφορική εξίσωση με άγνωστες συναρτήσεις πολλαπλών μεταβλητών συν τις μερικές παραγώγους αυτών.

«Όταν εμφανίστηκαν ο κλιματισμός, οι κυλιόμενες σκάλες και η διαφήμιση, τα ψώνια διεύρυναν το εύρος τους, αλλά περιόρισαν τον αυθορμητισμό τους. Και έγιναν πολύ πιο προβλέψιμα, σχεδόν επιστημονικά. Αυτό που κάποτε ήταν το πιο εκπληκτικό έγινε το πιο χειραγωγημένο» σχολιάζει εύστοχα ο Ολλανδός αρχιτέκτονας Rem Koolhaas, ενώ ο Αμερικανός συγγραφέας και κωμικός Garrison Keillor ποντάρει στο υπερβατικό χιούμορ για να πει μεγάλες αλήθειες: «Ήταν πολυτέλειες όπως ο κλιματισμός που κατέρριψαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Με τον κλιματισμό τα παράθυρά τους ήταν κλειστά, δεν μπορούσαν να ακούσουν τους βαρβάρους να έρχονται».

Ο δε Αμερικανός συγγραφέας και ποιητής Amiri Baraka γαργαλάει τη σημειολογία με την παρατήρησή του ότι « Θεός έχει αντικατασταθεί, όπως έχει συμβεί σε όλη τη Δύση, με την αξιοπρέπεια και τον κλιματισμό».

Δουλεύοντας (ή πιο σωστά υπάρχοντας) πολλές ώρες μέσα στο μικροκλίμα που δημιουργεί ένα κεντρικό σύστημα air condition μελετημένο για να (κατα)ψύξει ανοιχτούς τεραχώρους εταιριών, αντιλαμβάνομαι όλο και περισσότερο το βαθύτερο νόημα της φράσης της «κυρίας Νικήτα» από τη Δονούσα, «εσείς εκεί στην Αθήνα υπάρχετε συνέχεια μέσα στον κλιματισμό, ε;» και απολαμβάνω όλο και πιο συνειδητά την ειλικρινή προσπάθεια δροσίσματος ενός σεμνού και ταπεινού ανεμιστήρα.

Επιμύθιο: Ο ανεμιστήρας με την ημιπεριστροφική του κίνηση δημιουργεί το εφέ του εκκρεμούς, θυμίζοντάς μας την νομοτελειακή ταλάντωση, το παρηγορητικό τραμπάλισμα -μια πέρα, μια δώθε, μια από ’δω, μια από ’κει, μια πάνω, μια κάτω.