Από Tiktoker, μοναχή: Η ιστορία της Helen Mazlou από τη ματιά μιας ανθρωπολόγου που έχει επισκεφθεί διάφορα μοναστήρια του κόσμου

Η Helen Mazlou είχε καταφέρει μέσα σε λίγα χρόνια να συγκεντρώσει το δικό της πιστό κοινό στον λογαριασμό της στο Tiktok και το κανάλι της στο Youtube. Ήταν μουσικός και ανέβαζε συχνά βίντεο στα οποία τραγουδούσε διασκευές άλλων κομματιών. Μάλιστα στο Tiktok, η 23χρονη influencer είχε αγγίξει σχεδόν το μισό εκατομμύριο ακολούθους. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό τα βίντεό της εξαφανίστηκαν από τον λογαριασμό της, με πολλούς να αναρωτιούνται πού βρίσκεται και τι κάνει με τη ζωή της.

Το μυστήριο λύθηκε όταν η ίδια μοιράστηκε μερικές φωτογραφίες της στο Instagram, όπου ανακοίνωνε πως έγινε μοναχή και πλέον ονομάζεται Υπομονή. Στις περιγραφές των λογαριασμών της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γράφει ότι αγαπάει τον Θεό κι έχει αφήσει αναρτήσεις που σχετίζονται μόνο με το χριστιανισμό.

Τα συνολικά likes που είχαν τα βίντεο που δημοσίευε, είχαν ξεπεράσει τα 14 εκατομμύρια και πολλοί αναρωτήθηκαν γιατί μια τόσο νέα και επιτυχημένη κοπέλα να επιλέξει τον δρόμο του ασκητισμού σε αυτό το σημείο της ζωής της. Κάτω από σχετικές ειδήσεις και βίντεο στα social media μπορεί να δει κανείς σχόλια, όπου αρκετοί μιλούν υποτιμητικά για την απόφαση αυτή, αφήνοντας υπονοούμενα για την κατάσταση της ψυχικής της υγείας.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από @helenmazlou

Οι συγκρίσεις με την περίπτωση της Ναταλίας Λιονάκη

Ένα τεράστιο «κρίμα» απλώνεται στα σχόλια ενώ μερικοί τη συγκρίνουν με την περίπτωση της Ναταλίας Λιονάκη, της όμορφης ηθοποιού που επέλεξε να μπει σε μοναστήρι στο απόγειο της καριέρας της. Θυμίζω ότι το 2009 που κυκλοφόρησε η είδηση πως η γνωστή ηθοποιός είχε εγκαταλείψει τα εγκόσμια, η απόφασή της είχε απασχολήσει τα ΜΜΕ της εποχής. Η μητέρα της ηθοποιού εμφανιζόταν τακτικά σε δελτία ειδήσεων και τηλεοπτικές εκπομπές και κατηγορούσε τον πνευματικό της κόρης της πως την είχε εκμεταλλευτεί ψυχολογικά και σεξουαλικά και την είχε πείσει να γίνει μοναχή.

«Ντρέπομαι για την κόρη μου, είναι σε ένα πορνείο…» είχα αναφέρει χαρακτηριστικά σε ένα από τα πολλά ξεσπάσματά της. Η μία αιχμηρή δήλωση διαδεχόταν την άλλη:

«Αν αυτός είναι παπάς, εγώ είμαι αρχιεπίσκοπος. Είναι καλό το μαγαζί, εφορία δεν μπαίνει, ασφάλεια δεν μπαίνει. Μήπως να γίνω μοναχή; Να κάνω διακίνηση ναρκωτικών δεν θα με ενοχλεί κανείς, να ξεπλένω μαύρο χρήμα δεν θα με ενοχλεί κανείς. Όλα αυτά που σου είπα συν το εμπόριο λευκής σαρκός. Δεν έχω όμως αποδείξεις. Είναι δυνατόν να μην βλέπει τίποτα η Ναταλία; Πριν φύγει ήταν ηθικό κορίτσι. Τώρα ντρέπομαι. Και δημοσίως και ιδιωτικώς η Ναταλία με έχει ισοπεδώσει. Της είπα όσο είναι εκεί δεν είσαι κόρη μου. Είναι σε ένα πορνείο η Ναταλία. Έδωσα 32 ολόκληρα χρόνια από τη ζωή μου. Ήμουν ηθικό στοιχείο και με ισοπέδωσε. Γιατί να είναι κόρη μου; Πρέπει να είναι κόρη μου; Αν αλλάξει γνώμη έχει τα κλειδιά και η πόρτα είναι ανοιχτή. Όσο είναι εκεί δεν θα είναι κόρη μου, γι’ αυτό δεν αγωνίζομαι πια. Όσο είναι εκεί απαιτώ να μην με ξαναπάρει ποτέ τηλέφωνο. Δεν θέλω να επικοινωνώ μαζί της γιατί μετά είμαι άρρωστη για 10 μέρες. Είχε την αγάπη μου δεδομένη. Τελικά τόσο καιρό μπορεί να μην της δόθηκε η ευκαιρία να δείξει το πραγματικό της χαρακτήρα. Τι να πω;», είχε πει αγανακτισμένη η μητέρα της πρώην ηθοποιού.

Ποτέ δεν αποδείχθηκε αν οι καταγγελίες της μητέρας της ευσταθούσαν, πάντως στα ρεπορτάζ της εποχής κυριαρχούσε η άρρητη γνώμη ότι Ναταλία Λιονάκη είχε πέσει θύμα ψυχολογικής χειραγώγησης. Στα μέσα του 2010, η Λιονάκη οδηγήθηκε στο να αναιρέσει την απόφασή της και να επιστρέψει στην Αθήνα, έπειτα από πιέσεις της μητέρας της. Τελικά το 2012, έχοντας λύσει τις διαφορές με την οικογένειά της, επέστρεψε στην αρχική της απόφαση να εγκατασταθεί σε μοναστήρι. Το 2017 γίνεται και επίσημα μοναχή. Πιο συγκεκριμένα εκάρη στην Κένυα, με τη στήριξη του πνευματικού της, φέροντας πλέον το όνομα «Φεβρωνία».

Θείο κάλεσμα και γυναικεία χειραφέτηση

Όπως στην περίπτωση της Λιονάκη έτσι και στην περίπτωση της πρώην Tiktoker, Helen Mazlou, ακούστηκαν πολλά σχόλια για το κατά πόσο είναι σε θέση να πάρει μια τέτοια απόφαση, αν έπεσε θύμα ψυχολογικού χειρισμού ή θρησκευτικού φανατισμού κι αν τελικά αυτό είναι ένα λάθος που θα μετανιώσει. Για να είμαι ειλικρινής, νιώθω μεγάλη αμηχανία να σχολιάσω ηθικιστικά μια τόσο προσωπική απόφαση ενός ανθρώπου που δε γνωρίζω. Παρόλα αυτά, με θλίβει όταν βλέπω άτομα που ασπάζονται τον ασκητισμό (και ειδικά γυναίκες) να περιγράφονται από τρίτους ως άβουλα όντα, εκμηδενίζοντας τη δική τους κρίση, τις δικές τους επιθυμίες και εμπειρίες και τη δική τους σύνδεση με το «θείο» και την πίστη τους. Αυτό το λέω ως άθεη και άθρησκη, που παρόλα αυτά έτυχε να δουλέψω με μοναχούς και μοναχές σχεδόν όλων των θρησκειών και των ηλικιών.

Κατά τις ανθρωπολογικές μου έρευνες, μελέτησα τη μοναστική ζωή στο βουδισμό, τον ινδουισμό, το ισλάμ, το τάο και τον χριστιανισμό. Επισκέφθηκα μοναστήρια σε διάφορα μέρη του κόσμου και νιώθω τυχερή που οι μοναχοί και οι μοναχές μου άνοιξαν τις πόρτες τους και με αντιμετώπισαν με σεβασμό και ειλικρίνεια. Φάγαμε από τα ίδια πιάτα, μου μίλησαν για τις δικές τους δυσκολίες, τους εμπιστεύτηκα κι εγώ τις δικές μου και συχνά μου στάθηκαν με σθένος και υπομονή, πράγμα που θα τους το χρωστάω. Μιλάγαμε εκτενώς και χωρίς ταμπού για την απόφασή τους να αφιερωθούν ψυχή τε και σώματι στη θρησκεία.

Οι περισσότεροι μου έλεγαν ότι πάντα η σκέψη της ασκητικής ζωής βρισκόταν στο πίσω μέρος του μυαλού τους, ότι πάντα τους «τραβούσε» η θρησκεία. Κάποια στιγμή ένιωσαν το θείο εκείνο κάλεσμα, κατά τις δικές τους πεποιθήσεις, κι αποφάσισαν να μπουν σε μοναστήρι. Άλλοι πάλι μπήκαν στο μοναστήρι σε μικρή ηλικία όταν έμειναν ορφανοί. Οι μοναχοί τους βοήθησαν να σταθούν στα πόδια τους, προσφέροντάς τους ασφάλεια και το αίσθημα της κοινότητας. Υπήρχαν και ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς είχαν στείλει τα παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία -έξι, επτά, οκτώ ετών- σε μοναστήρι είτε επειδή δεν ήταν σε οικονομική θέση να τα μεγαλώσουν είτε γιατί, για το δικό τους αξιακό σύστημα, ήταν μεγάλη τιμή να γίνει το παιδί τους μοναχός.

Την πρώτη φορά που άκουσα μια τέτοια ιστορία, ένιωσα ένα σφίξιμο στην καρδιά μου. Ήταν η πρώτη μου συνέντευξη στο μοναστήρι των Σαολίν στην Κίνα. Είχα ρωτήσει ένα 18χρονο αγόρι τι τον έκανε να επιλέξει να αφιερωθεί στον βουδισμό. Έδειχνε να μην καταλαβαίνει την ερώτηση. Την επανέλαβα αρκετές φορές με τη βοήθεια του διερμηνέα μου. Στο τέλος μου είπε «Δεν ξέρω τι λες, είμαι εδώ από τα οκτώ μου. Με έστειλαν οι γονείς μου. Οι μοναχοί είναι τώρα η οικογένειά μου». Κάθε περίπτωση στην οποία ο γονέας αποφασίζει για το παιδί, σβήνοντάς του τις επιλογές είναι στενάχωρη. Σε κάνει να αναρωτιέσαι για όλες τις πιθανές εκδοχές εκείνου του παιδιού που δε θα υλοποιηθούν ποτέ.

Ωστόσο, αυτές οι περιπτώσεις ήταν ελάχιστες. Οι περισσότεροι/-ες βρέθηκαν στο μοναστήρι λόγω προσωπικής επιλογής. Τα πατροναριστικά και περιφρονητικά σχόλια περί «ψυχολογικής κρίσης», «τρέλας» και ναρκωτικών, δεν ξέρω πού αποσκοπούν. Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις θρησκευτικής ψύχωσης (spiritual psychosis), μια ψυχιατρική κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής έχει οπτικοακουστικές παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις κι εμμονές σχετικές με τη θρησκεία. Σίγουρα υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες το άτομο πέφτει θύμα βίας ή ψυχολογικής εκμετάλλευσης. Αυτό μπορεί να συμβεί σε κάθε χώρο (πχ: επαγγελματικό, ακαδημαϊκό) και σε κάθε ανθρώπινη σχέση (πχ: οικογένεια, ερωτική σχέση, κλπ).

Ωστόσο, παρατηρώ ότι έχουμε την τάση να προκαθορίζουμε την προσωπική αυτή επιλογή ως ψυχολογικό σύμπτωμα στην Ελλάδα, ειδικά σε περιπτώσεις που γυναίκες αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τα εγκόσμια. Αντιθέτως, δεν έχουμε την ίδια στάση όταν βλέπουμε αισθητικά άρτιες φωτογραφίες βουδιστών μοναχών που κάνουν κουνγκ φου, φορούν πορτοκαλί μανδύες και ξυρίζουν το κεφάλι τους ή ινδουιστές μοναχούς που κάνουν γιόγκα και τάντρα σεξ. Σε μεγάλο βαθμό για αυτό οφείλεται ο οριενταλισμός που μας ωθεί να εξωτικοποιούμε τις ανατολικές θρησκείες και πολιτισμούς. Παρόλα αυτά, ανεξαρτήτως θρησκείας, οι εγκεφαλικοί μηχανισμοί και οι ψυχολογικές ανάγκες που οδηγούν ένα άτομο να πάρει μια τέτοια απόφαση είναι λίγο-πολύ κοινοί. Από τη μία, το θείο κάλεσμα, η ανάγκη να ταχθούν σε κάτι παραπάνω από τα εγκόσμια, κάτι που υπερβαίνει την ανθρώπινη υπάρξη. Από την άλλη, η ανθρώπινη ανάγκη του ανήκειν, της αλληλεγγύης και της κοινότητας, κάτι που δύσκολα βρίσκει κανείς στα σύγχρονα, αστικά περιβάλλοντα.

Αν κάτι μου έμαθε η επαφή μου με τους μοναχούς είναι να μην τους θεοποιώ. Ήταν παιδιά, όπως κι εμείς, με τα πιστεύω τους, τους στόχους τους, τις φοβίες τους, τον χαβαλέ τους, τις εμπειρίες τους, τις σκέψεις τους, τα νεύρα και τα γέλια τους. Ο μοναχισμός είναι μια εσωτερική κλήση, μια πράξη αυτογνωσίας και βαθιάς πνευματικής αναζήτησης. Όσοι επιλέγουν να γίνουν μοναχοί δεν το κάνουν επειδή αποφεύγουν τη ζωή ή τις δυσκολίες της, αλλά αντιθέτως, επειδή αναζητούν έναν άλλο τρόπο ζωής, έναν τρόπο που εστιάζει στην πνευματική ανύψωση και την εσωτερική γαλήνη. Είναι μια συνειδητή επιλογή που απαιτεί θυσίες και αφοσίωση, όχι γιατί οι άνθρωποι αυτοί έχουν κάποια «έλλειψη» ή «πρόβλημα», αλλά επειδή έχουν βρει το δικό τους, προσωπικό νόημα της ζωής μέσα από τη σύνδεση με κάτι ανώτερο.

Η κοινωνία πολλές φορές δεν μπορεί να κατανοήσει κάτι που δεν χωρά στα στενά όρια των υλικών επιδιώξεων και της καθημερινής ρουτίνας. Οι μοναχοί επιλέγουν να ζουν μακριά από τον βόμβο και τις συμβάσεις της σύγχρονης εκκοσμίκευσης της κοινωνίας, όχι επειδή απορρίπτουν τον κόσμο, αλλά επειδή αναζητούν την ουσία πέρα από αυτόν.

Κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο να βρίσκει νόημα στη ζωή και να έρχεται σε επαφή με το βαθύτερο «είναι» του. Αντί να κρίνουμε τις επιλογές των άλλων με βάση τα δικά μας κριτήρια, ας δείχνουμε σεβασμό για τις διαφορετικές μορφές ζωής και αναζήτησης.